Page 195 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 6

Emel Ünal

Başvurucular ayrıca, ayrımcılık yasağını düzenleyen AİHS’in 14’üncü
maddesinin de henüz genç olduklarından dolayı nesillerinin, gelecekte küresel
ısınmanın ve iklim değişikliğinin etkilerinden daha fazla zarar göreceğini ifade
ederek ihlal edildiğini iddia etmişlerdir.
Bu dava, iklim değişikliği alanında bu kadar çok devlete karşı açılan ilk ik-
lim davası olması ve ayrı ayrı devletlerin iç hukuk yollarının tüketilmeden açıl-
mış olması sebebiyle önemlidir. Tarafımızca da katılım sağlanan duruşmada
dikkat çeken unsur, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komitesinin güvenli, temiz,
sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevre hakkının, temel insan haklarının içeriğinden
faydalanabilmek anlamında önemli bir insan hakkı olduğunu belirterek AİHS’in
yaşayan bir belge olduğuna vurgu yapmış olmasıdı r30. Aynı şekilde Birleşmiş Mil-
letler İnsan Hakları Raportörü de yaptığı konuşmada Birleşmiş Milletler İnsan
Hakları Konseyinin 48. oturumlarında aldıkları 13. ilke kararından bahsetmiştir 31.
AİHM, başvuru hakkında Portekiz için iç hukuk yollarının tüketilmemesi ne-
deniyle, diğer devletler içinse yargı yetkisinin bulunmaması nedeniyle kabul
edilemez kararı vermiştir (Duarte Agostinho ve diğerleri v. Portekiz ve Diğer 32
Devlet kararı paragraf 214, 231). Ancak davanın Genel Kurulda görüşülmesinin
kabul edilmesi dahi konunun önemine vurgu yapmaktadır.
Yukarıda yer verilen AİHM’de görülen başvurularda, görüldüğü üzere Pa-
ris Anlaşması ve BMİDÇS üzerinden yükümlülüklerin yerine getirilmediği dile
getirilmektedir. Ancak uluslararası hukuk açısından BMİDÇS’nin ve sözleşme-
nin uygulayıcısı olan Paris Anlaşmasının anlaşmazlıkların çözümündeki yargı
organı AİHM değil, Uluslararası Adalet Divanıdır. Bunun yanı sıra, AİHS’te de
spesifik olarak çevre hakkına veya iklim hukukuna dair bir hak tanımlaması bu-
lunmamaktadır. Bunun yanı sıra Paris Anlaşması, anlaşmanın giriş kısmıyla in-
san hakları ve iklim değişikliğinin birbiri ile bağlantısının önemini açıkça kabul
etmektedir (Çakan, 2023: 27). Ancak AİHM, yetki alanını genişleterek AİHS’te
doğrudan yer almayıp da BM nezdindeki sözleşmelerde yer alan yükümlülük-
ler açısından inceleme yapmış olup temel insan haklarının sağlıklı bir çevre var
olmadan olamayacağı anlayışı üzerine BMİDÇS’i, Paris Anlaşmasını ve AİHS’i
beraber yorumlamaktadır.

30 Duruşmada; İngiltere tüm ülkeler adına ortak savunmayı yapmıştır ancak; Türkiye, Hollanda
ve Portekiz ayrı söz alarak açıklamalarda bulunmuştur. Portekiz kendi vatandaşları olduğu için ayrı
savunma yapmış, Hollanda Urgenda davasından dolayı zaten yargılandığını belirtmiş Türkiye ise
başvuru zamanında Paris Anlaşmasına taraf olmadığını beyan etmiştir.
31 Söz konusu kararda özetle; “1. Güvenli, temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevre hakkının,
insan haklarından yararlanabilmek adına önemli bir hak olduğunu tanır; 2. Güvenli, temiz, sağlıklı
ve sürdürülebilir bir çevre hakkının mevcut uluslararası hukuka uygun diğer haklarla ilgili olduğunu
kaydeder; 3. Devletleri bu konuda adımlar atmasını teşvik eder mahiyette karar almıştır.” ifadele-
rine yer verilmektedir. Bkz. https://documents.un.org/doc/undoc/ltd/g21/270/15/pdf/g2127015.
pdf?token=ESq3fzM29tDYtvBzoZ&fe=true (ET: 12.05.2024).

194 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi