Page 191 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 6

Emel Ünal

gecikmeleri dikkate alan komite, sözleşmenin 17. maddesi ile güvence altına
alınan özel yaşam ve aile yaşamı hakkı ile azınlıkların korunmasını öngören
27. maddesinin ihlal edildiğini tespit ederek Avustralya’nın yerli ada halkına
uğradıkları zarar için tazminat ödemesine ve adada yaşayan halkın güvenli bir
şekilde var olmaları için gerekli önlemleri alması gerektiğine karar vermiştir
(Daniel Billy ve diğerleri v. Avustralya kararı paragraf 8.12 ve 8.14).
Bu kararla böylelikle yerli halkın, vatanlarıyla kurdukları manevi ve kültürel
bağları ile ekosistemin sağlıklarıyla ilişkisi de göz önüne alınarak (Altıparmak,
2022) bir devletin uyum yükümlülüklerini yerine getirmemesinin, bir nevi iklim
değişikliği konusundaki eylemsizliğinin (Köybaşı, 2023: 393), temel insan hak-
larının ihlaline yol açtığı Birleşmiş Milletler nezdinde de tespit edilmiştir.

5.3. BM Uluslararası Adalet Divanı (Vanuatu Başvurusu)

Pasifik Okyanusu’nda bir ada ülkesi olan Vanuatu önderliğinde bir grup
devlet tarafından, BM’nin ana yargı organı Uluslararası Adalet Divanından
(UAD) devletlerin iklim değişikliğiyle bağlantılı hukuki sorumluluklarının tespit
edilmesine yönelik istişari görüş talep edilmesine ilişkin başvuru BM Genel
Kuruluna sunulmuştur Genel Kurul, iklim değişikliğinin küresel bir sorun ola-
23.
rak kabul edilmesi ve bütün devletlerin temel insan haklarına saygı duyarak
iklim değişikliği ile mücadele etme mesuliyetinde olması gerektiğini belir-
terek başvuruyu bu gerekçeyle kabul etmiştir. Gelinen aşamada Uluslararası
Adalet Divanı, 12 Nisan 2024 tarihli bildirisinde (ICJ, 2024), bu başvuruyla ilgili
kendilerine doksan bir yazılı beyanın iletildiğini ve bunun divan tarihindeki en
yüksek beyan sayısı olduğunu belirtmiştir. 2-13 Aralık 2024 tarihleri arasında
(Basın bildirisi, 2024) tarihin en büyük iklim duruşması yapılmış olup 98 ülke
ve 12 uluslararası kuruluş sunum yapmıştır. Mahkeme, iklim krizi bağlamında
devletlerin yasal yükümlülükleri ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmemesi-
nin hukuki sonuçları hakkında yapılan sunumları ayrı ayrı dinlemiştir. Mahke-
me yargıçları, konunun daha iyi anlaşılması ve aydınlatılması adına aşağıda yer
alan soruları sormuşlardır (Center for International Environmental Law [CIEL]
tarafından yayınlanan haftalık basın bülteni, 2024 ):
– Devletlerin kendi yetki alanlarındaki fosil yakıt üretimine ilişkin uluslara-
rası hukuk kapsamındaki yasal yükümlülükleri nelerdir?
– Paris Anlaşmasının 4’üncü maddesinin sadece bir davranış yükümlü-
lüğü mü yoksa aynı zamanda bir sonuç yükümlülüğü mü sağladığının
belirlenmesinde BMİDÇS ve Paris Anlaşmasının amaç ve hedefinin her-
hangi bir hukuki etkisi var mıdır?

23 “Request for an advisory opinion of the International Court of Justice on the obligations of
States in respect of climate change” başlıklı karar tasarısı BM Genel Kurulunda kabul edilmiştir.

190 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi