Page 188 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 6

Uluslararası ve Ulusal Mahkeme Kararları Işığında İklim
İçtihadının Gelişimi

lin hayatının her açıdan değişmesine neden olmaktadır. Özellikle gelecekte
iklimin değişmesinden kaynaklı etkilere insanoğlu ve doğa daha çok maruz
kalacaktır. Bu sebeplerle nesiller arası adaletin sağlanması iklim değişikliği
konusunda önemle üzerinde durulması gereken bir kavram olarak karşımıza
çıkmaktadır.
İnsan hakları, insanlığın onurunu/saygınlığını korumak için geliştirilmekle
beraber insanlığın onurunun zamansal bir limiti de bulunmadığı göz ardı
edilmemelidir (Gürlüer, 2024: 32-33).
Bu bağlamda, gelecek nesillerin hakları içerisinde yer alan nesiller arası
adalet kavramı, yaşamakta olan şimdiki nesil ile yaşamda olmayan önceki nesil
ve gelecekte yaşayacak olan nesil arasında kurulması öngörülen adaletin sağ-
lanması temeline dayanmaktadır (Göbeloğlu, 2024: 40).
Kural olarak insan hakları davaları zarar meydana geldiğinde söz konusu ol-
maktadır (Fırat, 2023: 101). Ancak iklim değişikliği konusunda zararın meydana
gelmesi diğer hakların kullanımını imkansız hâle getireceğinden hak temelli
iklim uyuşmazlıkları bu alandaki boşluğu çözme yoluna gitmektedir. Bu anlayış
çerçevesinde gelecek nesillerin haklarını koruma yönünde uluslararası yargı
mercilerinde görülen birçok davada bu hakkın tanınması ve geliştirilmesi için
emsal kararlar verilmiştir.
Öncü niteliğinde olan Kolombiya Adalet Yüksek Mahkemesinin 2018’de
20
verdiği kararda mahkeme, çevrenin artan şekilde bozulmasının bugünkü ve
gelecekteki yaşam hakkına ve diğer haklara yönelik ciddi bir saldırı olduğunu
vurgulamaktadır (Köybaşı, 2023: 452). Aynı zamanda mahkeme, doğası gere-
ği sağlık hakkının, yaşam hakkının ve onurlu bir yaşam hakkının ancak sağlıklı
bir ortamda uygulanabilir olacağını belirtmiştir (Gürlüer, 2024: 65). Mahkeme
ayrıca gelecek nesillerin haklarının iki konuya dayandığının altını çizmiştir: Bun-
lardan ilki türler arasındaki dayanışmanın etik görevi, ikincisi ise doğanın temel
değeridir (Gürlüer, 2024: 65; Köybaşı, 2023: 453).
Yapılan açıklamalar ve yargı kararları ışığında doktrinde yaşam döngüsünün
farklı evrelerindeki nesiller arasındaki eşitliğin ve gelecek nesillerin haklarının
sağlanmasının üç temel ilkeye dayandığı belirtilmektedir. Bunlar; seçeneklerin
korunması, eşitliğin korunması ve erişimin korunmasıdır (Göbeloğlu, 2024: 41).
Böylece her nesil kendisine sunulan imkanları/fırsatları tüketmeden ve bunlara
zarar vermeden geleceğe mümkün olan en iyi şekilde taşıma yükümlülüğüne
sahip olarak sahip olduğu hakları kullanacaktır (Göbeloğlu, 2024: 41).

4.4. İklim Uyuşmazlıklarında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Yaklaşımı

20 Kolombiya, Future Generations v. Ministry of the Environment and Others, Karar no: STC4360-
2018. Başvuruya ilişkin tüm dosyaya erişmek için bkz. https://climatecasechart.com/non-us-case/
future-generation-v-ministry-environment-others/ (ET:01.112024).

Yıl 3 / Sayı 6 / Aralık 2024 187