Page 219 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Sezayi Köse - Zeynep Ayan - Ebru Vural
Kübra Özcivan - Yeşim Koçdemir
3. TÜRKİYE’DE KENTSEL DÖNÜŞÜM UYGULAMALARININ
YASAL DAYANAKLARI VE KIRILMA NOKTALARI

Deprem kuşağında yer alan ülkemiz için mevcut afet riski, temel kentleşme
sorunlarından biri olmuş ve yer alan her dönem belli yasal ve yönetsel
düzenlemeler yapılması ihtiyacını doğurmuştur. Depremlerin neden olduğu
can ve mal kaybını önlemek amacıyla, plan aşamasından yapı kullanma izninin
alınmasına kadar olan yapım sürecinin kontrolünü gerektirmektedir. Yeniden
yapılaşma sürecinin belli kriterlere bağlı olarak yapılmasının yanı sıra, afet
riskinin önlenmesine yönelik olarak, mevcut yapı stoklarının ve meskûn kent
kısımlarının dönüştürülmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Şekil 1’de ülkemizde
yaşanan, yıkıcılığı ve etkileri itibarıyla öne çıkan deprem felaketleri ve ardından
yapılan yasal düzenlemeler gösterilmiştir.

Şekil 1. Tarihsel Süreçte Afetler ve Yasalar Düzenlemeler (Yazar tarafından oluşturulmuştur.)
Türkiye’nin Cumhuriyet tarihinde kayıtlara geçen en büyük afetlerden biri
1939 Erzincan depremidir. Bu deprem ile birlikte yaşanan afetler sonucunda
yasal olarak düzenlemelere ihtiyaç duyulduğu ortaya çıkmıştır. Erzincan’da 1939
yılında yaşanan büyük deprem sonucunda 116.720 bina yıkılmış ve 32.962 can
kaybı yaşanmıştır (Haçin, 2009: 40). Cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan afetler
sonrasında afet bölgesine özel bir takım Kanun ve Kararnameler çıkarılmıştır.
1959 yılına gelindiğinde ise afetlere müdahale konusunda yasal zeminde oluşan
eksikliklerin önüne geçebilmek amacıyla tüm doğal afetlere müdahale etme ve
sonrasında yeni yerleşmelerin kurulmasına yönelik ihtiyaçları kapsayan yeni bir
yasal düzenlemeye gidilmiş olup, 7269 sayılı “Umumi Hayata Müessir Afetler
Dolayısıyla Alınacak Tedbirler ve Yapılacak Yardımlara Dair Kanun” çıkarılmıştır.
1992 yılında Erzincan depremi sonrasında ise deprem bölgesine yönelik sosyal,
ekonomik ve fiziksel sorunların giderilmesine yönelik hükümler eklenmiştir.
Bu süreçte hızlı kentleşmenin yol açtığı sorunlara yönelik olarak; 775 sayılı
Gecekondu Kanunu ile gecekondu bölgelerinde iyileştirmelerin yapılması,
imkânı olmayan tarihsel dokuya zarar veren gecekonduların ortadan kaldırılması

204 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi