Page 58 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Uluslararası Çevre Hukukunda Sürdürülebilir Kalkınma

ve 2002 yılında ise Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Johannesburg şehrinde
Sürdürülebilir Kalkınma Dünya Zirvesi’nin toplanmasına yol açmıştır (Skalar
2015:29).

c. Rio Bildirgesi
1992 yılının Haziran ayında Brezilya’nın Rio de Janeiro şehrinde düzenlenen
ve Rio Konferansı veya Yeryüzü Zirvesi olarak da adlandırılan Birleşmiş
Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı, içeriği ve katılım bakımından daha
önceki konferanslardan önemli ölçüde ayrışmaktadır (Güneş 2021:333). 179
ülkenin resmî düzeyde temsil edilmesinin yanı sıra, 116 devlet ve hükümet
başkanı ile çok sayıda çevreci örgüt, iş insanı ve bilim insanının katılımıyla
toplanan konferansın sonucunda Rio Bildirgesi Gündem 21 (Agenda 21),
Ormancılık Prensipleri, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
ve Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi ortaya çıkmıştır (Güneş
2021:334; Gedik 2020:200). Konferansın en önemli sonuçları; yukarıda anılan
belgelerde kalkınma politikalarının sürdürülebilir kalkınmaya dayanması
gerektiğinin vurgulanması, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki
tartışmaların uyumlaştırılması amacıyla ortak fakat farklılaşmış sorumlulukların
kabul edilmesi ve gelişmekte olan ülkelere çevrenin korunması nedeniyle karşı
karşıya kalacakları mali yükün hafifletilmesi için mali ve teknolojik destek vaat
edilmesidir (Güneş 2021:334).
Stockholm Bildirgesi’nin bir devamı niteliğinde olan ve tıpkı Stockholm
Bildirgesi gibi hukuken bağlayıcı nitelikte olmayan Rio Bildirgesi’nde, kısmen
uluslararası teamül niteliğinde olan ve kısmen uluslararası teamüllerin
oluşmasına katkı sağlayan 27 ilke belirlenmiştir (Güneş 2021:334). Bu ilkeler ile
sürdürülebilir kalkınmaya ilişkin devletlere politik yükümlülükler yüklenmiştir.
Ancak Bildirge, sürdürülebilir kalkınmanın açık veya dolaylı bir tanımını
yapmaması ve bir kısım ilkelerinde kalkınmayı çevreden önde tutuyor izlenimi
vermesi yönleriyle eleştirilmektedir (Skalar 2015:30). Ancak diğer taraftan,
Bildirge’nin 2’nci ve 4’üncü ilkelerinde olduğu gibi, sürdürülebilir kalkınmaya
güçlü vurgular yapıldığı da kabul edilmelidir.
Başlangıç, dört fasıl, 115 özel başlık, 40 bölüm ve 800 sayfadan oluşan
Gündem 21 ise; Rio Bildirgesi’nde yer alan ilkelerin ve özellikle sürdürülebilir
kalkınmanın hayata geçirilmesi için yapılması gerekenleri tespit eden kapsamlı
bir eylem planı ve programdır (Skalar 2015:32-33). Hukuki açıdan bağlayıcı
olmayan ve esnek hukuk belgesi niteliğinde olan Gündem 21, bugünün
baskı oluşturan sorunlarını konu almakta ve gelecek yüzyılın mücadeleleri için
dünyayı hazırlamayı amaçlamaktadır (Skalar 2015:33). Bu sebeple “Gündem
21” eylem programında, sürdürülebilir kalkınmanın toplumun her kesiminde
gerçekleştirilmesi gerektiği ve hükümetlerin sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği
içinde hareket etmesinin faydalı olacağı, gerçekleşen büyümenin ekosistemin

Yıl 2 / Sayı 3 / Ocak 2023 43