Page 54 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Uluslararası Çevre Hukukunda Sürdürülebilir Kalkınma

Adaları açıklarında uluslararası sularda üç İngiliz gemisinin mürettebatı aşırı
avcılık nedeniyle ABD yetkililerince tutuklanmış ve kaptanları yargılanarak ceza
almıştır. Bahsi geçen uyuşmazlıkta ABD argümanları; yeryüzünün insanoğlunun
daimi meskeni olduğu, tüm kuşakların onu kullanmaya hakkı olduğu ancak
tahrip etmekten kaçınması gerektiği ve üç millik karasuları dış sınırının ötesinde
dahi insanlığın ortak yararı gereği doğanın korunması gerektiği şeklinde
sıralanmaktadır (Skalar 2015:28).
İlerleyen yıllarda ise, 1946 tarihli Balina Avcılığının Düzenlenmesi Sözleşmesi
ve Ek Protokolü ve 1958 tarihli Açık Denizde Balıkçılık ve Canlı Kaynakların
Korunması Sözleşmesi’nde sürdürülebilir kalkınma kavramına yer verilmiştir.
Sürdürülebilir kalkınma kavramının yerleşme sürecinde bir diğer önemli
gelişme ise, ABD’nin ormancılık alanındaki temel düzenlemelerinden biri
olan Çok Yönlü Yararlanma ve Sürdürülebilir Verim Kanunu (Multiple Use and
Sustained Yield Act)’nun sürdürülebilir kalkınma kavramını temel alan ilk hukuki
düzenlemelerden biri olarak 1960 yılında yayımlanmasıdır (Güneş 2021:83).
1962 yılında ise Birleşmiş Milletler Genel Kurulu “Ekonomik Kalkınma ve
Doğanın Korunması” hakkında 1831 sayılı Karar’ı ile kalkınmaya devam ederken
ekonomi ve çevre politikalarını ayrı ayrı uygulamanın devletler açısından arzu
edilemez olduğunu vurgulamıştır (Skalar 2015:19). UNESCO ise bu karara
dayanarak doğal kaynakların korunması ve akılcı kullanımına yönelik iç hukuk
düzenlemeleri yapılması için çağrıda bulunmuş ve FAO ve WHO gibi diğer
uzman kuruluşlarla birlikte 1967 yılında Hükümetlerarası Biyosfer Uzmanları
Konferansını gerçekleştirmiştir (Schrijver 1997:114).
Bu gelişmelerin etkisiyle İsveç, 1968 yılında İnsan Çevresi Üzerine Birleşmiş
Milletler Konferansı’nın toplanması çağrısında bulunmuştur (Skalar 2015:19).
Aynı yıl imzalanan Doğanın ve Doğal Kaynakların Korunması Hakkında Afrika
Sözleşmesi’nde de sürdürülebilir kalkınma kavramına yer verilmiştir. İsveç’in
çağrısı üzerine, 1972 yılında Stockholm’de Birleşmiş Milletler tarafından
İnsan Çevresi Konferansı düzenlenerek sürdürülebilir kalkınma kavramı ilk
kez BM nezdinde görüşülmüştür. İlerleyen süreçte ise Birleşmiş Milletler
konferanslarında ilke sıklıkla yer alacak ve çevre hukukuna ilişkin hemen hemen
her çalışmada ilkeye yer verilecektir.

1.2.2. Sürdürülebilir Kalkınma ile ilgili Başlıca Belgeler

a. Stockholm Bildirgesi
Çevrenin korunmasının uluslararası düzeyde gündeme alınmasını sağlayan
belki de en önemli organizasyon, günümüzde “Dünya Çevre Günü” olarak
kutlanan, 5 Haziran 1972 ile 16 Haziran 1972 tarihleri arasında Stockholm’de
gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı veya bilinen adıyla

Yıl 2 / Sayı 3 / Ocak 2023 39