Page 317 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Orhan Topal

2.2. İşlettirme Modeli
Toplu ulaşım işletmelerinde elektrikli otobüsleri esas alarak uygulanabilecek
diğer bir iş modeli ise işletme faaliyetlerinin tamamen hizmet alımı şeklinde
yürütüldüğü yaklaşımdır. Bu modelde de otobüslerin tedariki ve mülkiyeti,
toplu ulaşım otoritesi olan yerel yönetimde olup; operasyonel işletme hizmeti
ile araçların bakım & onarım faaliyetleri harici bir yüklenici / operatör nezdinde
yürütülmektedir. Söz konusu modelde elektrikli otobüslerin tedarik süreçleri,
mevcut yürüklükte olan Kamu İhale Kanunu çerçevesinde ve geleneksel
model olarak belirtilen bir önceki modele benzer şekilde, öz kaynak kullanarak
gerçekleştirilmektedir.
Model kapsamında yürütülen araçların bakım & onarım ve operasyonel
işletme faaliyetleri, toplu ulaşım otoritesi tarafından denetime tabidir. Türkiye’de
İETT Genel Müdürlüğü nezdinde 2 ayrı lokasyonda söz konusu modeli, mevcut
içten yanmalı otobüs konseptleri esas olmak üzere kullanılmıştır (Topal, 2021).

2.3. Özel Operatör Modeli
Kamu toplu ulaşım sistemleri için geleneksel tedarik yaklaşımlarından farklı
olan bu modelde ise toplu ulaşım işletmesinin özel bir operatör nezdinde
yürütülmesi esastır. Burada kullanılacak elektrikli otobüslerin mülkiyeti,
toplu ulaşım otoritesinde (yerel yönetimde) olmayıp; toplu ulaşım hizmeti
kapsamında tedariki gerçekleştiren özel operatöre aittir. Model kapsamında
elektrikli otobüslerin finansmanı için katlanılacak maliyetler, işletme hizmet
süresini kritik hale getirmektedir.

Ayrıca otobüslerin bakım & onarım ve operasyonel işletme faaliyetleri
ile bunlardan kaynaklı maliyetlerin de özel operatör uhdesinde olduğu söz
konusu iş modeli için genellikle otobüslerin tedarik finansmanı için harici
olarak banka ya da benzeri bir finans kuruluşundan kaynak sağlanmaktadır.
Bu yönüyle doğrudan farklı bir paydaş gerektiren model, İstanbul Büyükşehir
Belediyesine bağlı Otobüs A.Ş nezdinde ve yine konvansiyonel motorlu
otobüsler esas alınarak uygulanmıştır. Model kapsamında yürütülen toplu
ulaşım hizmetine dair düzenleme ve denetleme ana otorite (İdare) tarafından
sağlanmaktadır.
2.4. Çoklu Katılım Modeli
Bu modelde, toplu ulaşımda kullanılacak elektrikli otobüslerin tedarikçisi/
üreticisi de paydaş olarak yer almaktadır. En temel yatırım gereksinimi olan
otobüslerin tedariki ve mülkiyetleri üretici/tedarikçi firma uhdesindedir.
Otobüslerin özel bir operatöre kiralanmasının söz konusu olduğu modelde proje
finansmanı, harici bir kuruluş üzerinden ya da otobüs üreticisi/tedarikçisine ait
öz kaynaklar ile sağlanabilir. Toplu ulaşım otoritesi yine planlayıcı & denetleyici
misyonuna devam ederken, tedarik edilen otobüslerin bakım & onarım ve

302 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi