Page 314 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Yerel Yönetimlerin Elektrikli Otobüs Alımları İçin
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu Uygulamaları Çerçevesinde Örnek Bir Yaklaşım

teklif alınması ve sözleşme yapılması gerekmektedir. Bu husus çalışmaya
esas elektrikli otobüs tedarikleri için kullanılan iş modelleri çerçevesinde
imzalanacak sözleşmeler için de Türk Lirası üzerinden teklif alınıp, sözleşme
imzalanması gerekli kılmaktadır. Bu durum yaşanılan ekonomik koşulların
da etkisi ile elektrikli otobüs tedarikini hem üreticiler/tedarikçiler hem de
kamu/özel alıcılar açısından zorlu hale getirmektedir. Özellikle uzun vadeli
ödemelerin esas alındığı elektrikli otobüs tedarik ihaleleri için ilave finansal
maliyetlere de sebep teşkil etmektedir.
Türkiye’de toplu ulaşım faaliyeti yürüten yerel yönetimler nezdinde, elektrikli
otobüs alımlarına esas yenilikçi yaklaşımların baz alındığı iş modellerinde
toplu ulaşım otoriteleri, operatörler (kurum içi veya özel), işletmeciler, otobüs
tedarikçileri/üreticileri ve finans kuruluşları (bankalar) ana paydaş olarak yer
alabilmektedir. Ayrıca iş modelleri çerçevesinde yürütülen faaliyetler bazında
belirlenen görev/sorumluluklar için de filo sahipliği, finansman sağlayıcısı,
operasyon ve bakım & onarım faaliyetlerinin yürütülmesi esas alınmaktadır.
Baz alınan bu hususlar doğrultusunda, toplu ulaşım sistemleri için belirlenecek
paydaş/lar ile değişen rol ve sorumluluk dağılımına göre uygulanan iş modelleri
aşağıda yer alan Şekil 1 ‘de detaylı olarak yer almaktadır.

Toplu Ulaşım - Otobüs (Mülkiyetlerinin) Filosu Sahipliği - Otobüs (Mülkiyetlerinin) Filosunun Sahipliği/ Kiralanması
Otoritesi - Öz kaynaklı Finans Sağlanması - Öz kaynaklı Finans Sağlanması
- Operasyonel İşletme
Operatör
- Otobüslerin Bakım & Onarım Faaliyetleri
- Operasyonel İşletme - Otobüs (Mülkiyetlerinin) Filosunun Sahipliği - Operasyonel İşletme
İşletmeci - Otobüslerin Bakım & Onarım - Operasyonel İşletme - Otobüslerin Bakım & - Operasyonel
İşletme
Faaliyetleri - Otobüslerin Bakım & Onarım Faaliyetleri Onarım Faaliyetleri
Otobüs Üreticisi / - Otobüs (Mülkiyetlerinin) Filosunun Sahipliği/ Kiralanması - Otobüs (Mülkiyetlerinin) Filosunun Sahipliği/ Kiralanması
Tedarikçisi - Otobüslerin Bakım & Onarım Faaliyetleri
Finans Kuruluşu - Dış Kaynak Sağlanması

Şekil 1. Toplu ulaşım sisteminde iş modellerine göre paydaşlar ve görev sorumlulukları
Türkiye genelinde kamu toplu ulaşım hizmetlerinin yürütüldüğü yerel
yönetimler hem otorite, hem de operatör rolüne sahiptir. Özellikle İstanbul,
Ankara ve İzmir Büyükşehir Belediyelerinde bağlı İETT, EGO ve ESHOT Genel
Müdürlükleri, söz konusu bu faaliyetlerin doğrudan yürütüldüğü, özel kanunla
kurulmuş kamu kuruluşlarıdır. Türkiye’de çoğunlukla belediyeler aracılığı ile
kamu öz kaynakları kullanılarak yürütülen toplu ulaşım hizmetleri, belediyelerin
(ya da bağlı kuruluşların) ana faaliyet alanları olmasından ötürü, harici olarak
hizmet alımı ile ifa edilememektedir. Ayrıca kamu öz kaynakları haricinde yatırım
ya da finansman kaynağı kullanılması da zorlu ve özel izin süreçlerine tabidir.
Türkiye’de 5393 sayılı Belediye kanunu çerçevesinde yapılacak sözleşmelerde

Yıl 2 / Sayı 3 / Ocak 2023 299