Page 42 - Çevre, Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 1

Küresel Sorun: İklim Değişikliği

gelişmişlik seviyelerini, tarihsel sorumluluklarını, kalkınma önceliklerini ve özel
koşullarını dikkate alan BMİDÇS “ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ve
göreceli kabiliyetler” ilkesini Sözleşme’nin eklerindeki ülke sınıflandırmaları ile
hayata geçirmiştir.
Ek-1’de sıralanan gelişmiş ülkeler tarihsel sorumluluğa sahip ülkeler olup,
sera gazı emisyonlarını sınırlandırmak, sera gazı yutaklarını geliştirmek ve
ilgili ülke verilerini bildirmekle yükümlüdür. Ek-2 listesinde yer alan ülkeler ise
Ek-1 listesinin alt kümesi durumundadır ve Ek-1 ülkelerinin sorumluluklarına
ilaveten, maddi sorumluluğa sahiptirler ve gelişmekte olan ek dışı ülkelere
finansman ve teknoloji transferi konusunda yardımla sorumludurlar. Ek dışı
ülkeler ise teşvik edilmekte fakat belirli yükümlülük altına alınmamaktadırlar.
BMİDÇS, çerçeve nitelikli bir sözleşmedir ve kapsamında sadece ortak bir
yaklaşım, genel yükümlülükler ve rehber ilkelere yer verilmiştir. Bununla birlikte
nihai hedeflere, bağlayıcı sınırlara ve yükümlülüklere sözleşme kapsamında
yer verilmemiştir.
Sözleşmenin etkin uygulanması için de her yıl “Taraflar Konferansı (Parties
of the Conference - COP) Toplantıları” düzenlenmektedir. 1995 yılında ilki
Berlin’de yapılan bu konferanslardan üçüncüsünde (COP3) alınan, sözleşme
kapsamında hangi ülkenin ne denli azaltım yapacağına ve finansman
taleplerinin nasıl değerlendirileceğine dair uygulama aracı olan Kyoto
Protokolü, en önemli karardır. Yine, 2015 yılında Paris’te düzenlenen 21. İklim
Değişikliği Taraflar Konferansı’nın (COP21) bir ürünü olan Paris İklim Anlaşması
ise Çerçeve Sözleşmenin 2020 yılı sonrasındaki iklim rejiminin yol haritasını
belirleyen uygulama aracı olmuştur (UNFCCC, 2020a,b).
Kyoto’dan Paris’e Doğru

Sadece gelişmiş ülkelere emisyon azaltımını isteyen Kyoto’dan farklı olarak
Paris İklim Anlaşması, her ülkenin kendi imkân ve kabiliyetleri dahilinde
sorumluluk almasını istemiştir. Paris Anlaşması’nın getirdiği başka bir yenilik ise
Kyoto Protokolü’ndeki sayısal emisyon azaltmadaki bireysel hedefler yerine,
ortalama küresel sıcaklık artış hedefinin belirlenmesidir. Bu hedef sıcaklık
artışını sanayi öncesi döneme kıyasla 2 C’nin olabildiğince altında tutmak ve bu
0
artışı en fazla 1,5 C ile sınırlamaktır. Gönüllülüğe dayanan bu sistemde taraflar
0
çabalarını yoğunlaştırmak kaydıyla kendi imkânları ölçüsünde küresel iklim
değişikliği mücadelesine Ulusal Katkı Beyanları ile şeffaf bir şekilde, uyumu
teşvik eden ve cezalandırıcılıktan uzak bir çerçevede katkıda bulunacaklardır.
Paris Anlaşması’nın getirdiği yeniliklerden bir diğeri de uygulama
mekanizmaları ile ilgilidir. Kyoto Protokolü’nde; Temiz Kalkınma Mekanizması,
Ortak Uygulama ve Emisyon Ticaret Sistemi adı verilen üç ayrı mekanizma
var iken Paris Anlaşması’nda hem piyasa hem piyasa dışı mekanizmalarla

Yıl 1 / Sayı 1 / Ocak 2022 27