Page 41 - Çevre, Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 1

Mehmet Emin Birpınar

Uluslararası Mücadele Başlıyor

Bilim insanları iklim değişikliği sorununu aslında çok erken fark etmişti. Öyle
ki 19. yüzyılın sonundan itibaren Fransız Joseph Fourier ve İsveçli Kimyager
1
Svante August Arrhenius gibi bazı bilim insanları tarafından özellikle aşırı
2
fosil yakıt kullanımı sonucunda atmosferdeki karbon yoğunluğunun arttığı
ve doğanın ekolojik açıdan bununla baş edemeyeceği anlaşılmış, süratle
emisyonların azaltılması tavsiye edilmiştir. Ancak Batı başta olmak üzere dünya
bu uyarılara sessiz kalmış ve kullanımı azaltmak yerine daha da arttırarak o
zamanlarda yıllık bazda 5-6 milyar ton dolaylarında seyreden karbon emisyon
değerini günümüzde 40 milyar tonlara çıkarmıştır (Ritchie ve Roser, 2020b).
Küresel ölçekte artan sera gazları iklim değişikliği olgusuna dikkatleri çekmiş,
bu itibarla da ilki 1979 yılında gerçekleştirilen Dünya İklim Konferansları (WMO,
1979) düzenlenmiştir. Özellikle de Antarktika üzerindeki ozon tabakasındaki
incelme, bu soruna yol açan kimyasal kullanımının kısıtlanması noktasında
öncelikli müdahale gerektirmiş, bu çerçevede 1985 yılında Ozon Tabakasının
Korunması için Viyana Sözleşmesi(UN, 1985) imzalanmıştır. Anılan sözleşme,
çevre ve iklim alanında küresel bağlamdaki ilk başarılı sözleşme olmuştur.
Takip eden süreçte de ozon tabakasını incelten maddelerin kullanım ve
üretiminin kısıtlanması, bu noktada sağlıklı bir izleme sisteminin kurulması
gibi adımları hayata geçirmek üzere bir protokol çalışması yapılmış ve 1987
yılında Ozon Tabakasını İncelten Maddelere İlişkin Montreal Protokolü (UN,
1987) kabul edilmiştir.
Uluslararası camianın iklim değişikliği ile mücadeledeki çalışmaları özellikle
Birleşmiş Milletler Çevre Programı ile Dünya Meteoroloji Örgütü’nün 1988
yılında kurduğu ve iklim politikalarının geliştirilmesi için teknik altyapı oluşturan
3
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) ile daha farklı bir boyuta
taşınmıştır. Küresel bazda iklim değişikliğine dair çerçeve bir sözleşmenin
inşası için Aralık 1990’da alınan BM Kararı ile Hükümetlerarası Müzakereler
Komitesi (INC) kurulmuş, yaklaşık 15 ay süren çalışmalar sonucunda İklim
Değişikliğinin Anayasası olarak tabir edilen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) hazırlanmıştır.
4
1992 yılında imzaya açılan Sözleşme, sera gazı emisyonlarında azaltımı,
araştırma ve teknoloji üzerinde iş birliğini ve sera gazı yutaklarının (ormanlar,
okyanuslar gibi) korunmasını amaç edinmiştir. Bu amaçlara ulaşmada, tarafların
1 James R. Fleming, (1999) Joseph Fourier the ‘greenhouse effect’, and the quest for a universal
theory of terrestrial temperatures, Endeavour, 23(2), s. 72-75.
2 Biography of Mr. Svante August Arrhenius, https://www.britannica.com/biography/Svante-Arrhenius
3 Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli, IPCC, https://www.ipcc.ch/about/history/
4 A Brief Introduction to the Climate Change Convention, https://unfccc.int/resource/ccsites/tan-
zania/conven/text/intro.htm

26 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi