Page 122 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Çölleşme Haritalarının Geliştirilmesi ve Hassasiyet Modeli, Türkiye

mekânsal olarak dağıtılmıştır. Çalışmaya ArcGIS üzerinden devam edilmiş ve
sonuç haritası istatiksel bir analizle ortaya konulmuştur (Özşahin ve ark., 2017).
Türkeş ve ark., (2011)’nın Kapadokya’da yaptığı çalışmaya göre bu bölgenin
çölleşmeye karşı hassas olduğu tespit ortaya konmuştur. Bu çalışmada, Türkiye
Çölleşme Modeli ve Hassasiyet haritasına göre de bu bölge yüksek çölleşme
hassasiyetine sahiptir.
Uzuner ve Dengiz (2020) Türkiye’deki çevresel açıdan hassas alanlara dayalı
çölleşme risk değerlendirmesinde MEDALUS’un çevresel hassas alanlar indeksini
kullanarak bir çalışma yapmışlardır. Bu çalışmada; toprak, iklim, vejetasyon, yönetim
kalite indeksleri kullanılarak yapılan çalışmada yine AHP yöntemi kullanılmıştır.
Model ve harita ise ArcGIS üzerinde hesaplanmış ve üretilmiştir.
Türkiye’de aynı zamanda çölleşme konusu ile doğrudan ilişkili olan Arazi
Tahribatının Dengelenmesi konusu ile ilgili birçok çok çalışma yapılmıştır. Bu
doğrultuda Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulan Sürdürülebilir Kalkınma
Hedefleri 15.3 Arazi Tahribatının Dengelenmesi (ATD) hedefi göstergeleri arazi
örtüsü, arazi üretkenlik dinamiği ve toprak organik karbonudur. Bu göstergelerden
biri olan toprak organik karbonu ile ilgili Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel
Müdürlüğü ve TUBİTAK-BİLGEM iş birliği ile Türkiye Toprak Organik Karbonu
(TOK) Haritası üretilmiştir. Bu çalışmanın sonucuna göre, Türkiye’deki toplam TOK
stokunun 3.516 milyar ton olduğu hesaplanmıştır (ÇEM 2018).
Arazi Tahribatının Dengelenmesi Karar Destek Sistemi, Çölleşme ve
Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü ve FAO iş birliğinde Arazi Tahribatının
Dengelenmesi Projesi kapsamında geliştirilmiş olan bir sistemdir. Bu sistem
öncelikle ATD’yi izlemek için belirlenen üç göstergenin izlenmesi sonrasında
ise ATD’ye hizmet edecek tüm alt bileşenler sisteme edilmiştir. Sisteme ayrıca
ÇEM’in ürettiği Türkiye Çölleşme Hassasiyet haritası, Ulusal TOK haritası ve
Türkiye Dinamik Erozyon haritası da eklenmiştir.
Arazi Tahribatının Dengelenmesi Karar Destek Sisteminin ürettiği
çıktılardan faydalanılarak Türkiye il istatistikleri ve sürdürülebilir arazi yönetimi
yaklaşımları ve uygulamaları ortaya konulmuştur. ATD yaklaşımında üç temel
müdahale hiyerarşisi vardır bunlar öncelik sırasıyla; tahribatın engellenmesi
(koruma), azaltılması (yönetim) ve son olarak da geçmişteki tahribatın tersine
çevrilmesidir (onarım). Bu doğrultuda önleme ve azaltma tedbirlerinin yaygın
olarak kullanılması ancak tersine çevirmeye yönelik faaliyetlerin daha az
kullanılması gerektiği belirtilmiştir. Daha önce bahsedildiği üzere ATD arazi
örtüsü, arazi üretkenlik dinamiği ve toprak organik karbonu göstergeleri ile
izlenmektedir. Göstergelerin yorumlanmasında; “biri hariç, hepsi hariç” kuralı
geçerlidir (Erpul ve ark., 2023). Bu bağlamda bir alandaki bu üç göstergeden
herhangi birisindeki değişim veya eksiklik olduğu durumda o alanda tahribat
olduğu kabul edilmektedir.

121
Özel Sayı / 2024