Page 120 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Çölleşme Haritalarının Geliştirilmesi ve Hassasiyet Modeli, Türkiye

2.2. Dünyada Çölleşme Konusu

2.2.1. Dünyada Çölleşme ile İlgili Yapılan Çalışmalar
Kurak bölgeleri incelemek için uzaktan algılamanın potansiyelini ve
avantajlarını özellikle, uydu verilerine daha kolay erişim sayesinde uzaktan
algılama teknolojisinin çölleşme gibi çevresel sorunları izlemek için önemli
bir araç haline geldiğini vurgulanmaktadır (Rivera-Marin ve ark., 2022). Dünya
Çölleşme Atlası, UNEP’in Çölleşme Kontrol Programı Faaliyet Merkezi (DC/
PAC), Küresel Çevre İzleme Sistemi (GEMS) ve Küresel Kaynak Bilgi Veritabanı
(GRID) arasındaki iş birliğinin sonucu olarak 1992 yılında UNEP tarafından
yayınlanmıştır (WAD, 2019).
Han ve ark., (2021) Çin’in Qaidam Havzası’ndaki çölleşme durumunu 18 yıllık
bir analiz yaparak Coğrafi dedektör modeli ile ortaya koymuşlardır. Bu modelde
uzaktan algılama yöntemi kesirli bitki örtüsü (FVC) indikatörü kullanılmıştır.
Bununla birlikte meteorolojik, çevre, insan faktörleri ve normalleştirilmiş fark
bitki örtüsü indeksi (NDVI) yani uydu görüntüleri de modelde yer almış olup,
Coğrafi detektör modeli ile çalışma oluşturulmuştur, Bu model, mekânsal
farklılaşmayı tespit etmek ve itici faktörlerini ortaya çıkarmak için bir dizi
istatistiksel yönteme dayanan (Wang ark., 2010; Hu ark., 2011; Li ark., 2013; Han
ve ark., 2021) ve temel varsayımı, bağımsız bir değişkenin bağımlı değişken
üzerinde önemli bir etkisi varsa, bu değişkenlerin mekânsal dağılım açısından
benzer olduğu ilkesine göre analiz etmektir (Wang ark., 2010; Wang ve Hu,
2012; Han ve ark., 2021).
Albalawi ve Kumar (2013) çölleşmeyi değerlendirme ve izleme konusunda
uzaktan algılama tekniklerinin faydalı olduğu sonucuna varmışlardır. Her ne
kadar çölleşme doğal bir süreç olsa da insan faaliyetleri, özellikle kentleşme
ve tarım gibi faktörler bu süreci hızlandırır. Tarımda yanlış sulama yöntemleri,
ormansızlaşma ve aşırı otlatma gibi insan etkileri, toprakların verimliliğini
kaybetmesine ve çölleşmenin ilerlemesine yol açar (Albalawi ve Kumar, 2013).
Çölleşmeyi izleme ile ilgili alışılagelmiş yöntemler hem insan kaynağı hem de
ekonomik olarak çok daha fazla kaynak gereksinimine duyar. Bu bağlamda
bilimsel bir yöntem ve birleşik bir değerlendirme sisteminin olmaması
araştırma sonuçlarını çok daha farklı olmasına sebep olur (Ding ve ark., 2021).
Bu çalışmada uzaktan algılama yöntemleri, NDVI vejetasyon örtüsüne göre
analiz yapılmış ve çölleşme durumu ortaya konmuştur.
Son yıllarda bilimsel alanda gerçekleşen gelişmeler ışığında özellikle Coğrafi
Bilgi Sistemleri (CBS) konusu ile ilgili yeni gelişmeler ortaya çıkmıştır. Bu
doğrultuda Dünya çapında çölleşme konusu ile ilgili izleme sistemleri uzaktan
algılama ve CBS yöntemleri kullanılarak yapılmaya başlanmıştır. Türkiye’de
yapılan Çölleşme Modeli ve Hassasiyet Haritası ise Analitik Hiyerarşi Süreci
(AHP) yöntemi kullanılarak üretilmiş ve o dönemin bilimsel ve teknolojik
imkanlarıyla önemli bir adım olarak kabul edilmiştir.

119
Özel Sayı / 2024