Page 121 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Zehra Kavaklı Karataş

2.3. Türkiye’de Çölleşme Konusu

2.3.1. Türkiye’de Çölleşme ile İlgili Yapılan Diğer Çalışmalar
Cangir ve Boyraz, (2008)’ e göre Türkiye’de çölleşmendin nedenleri şunlardır:
doğal nedenler, teknik ve sosyoekonomik, yönetimsel ve yasal nedenlerdir.
Doğal sebepler içerisine toprak aşınımı, toprak kalite ve verimindeki değişimler
ve iklimsel değişimler yer almaktadır. Teknik sebepler ise ormansızlaşma,
yanlış arazi kullanımı, tarımda arazilerindeki yanlış yönetimler ve benzeri.
Sonuç olarak sosyoekonomik, yönetimsel ve yasal sebepleri ise göç, bilim ve
teknoloji anlamında çağı yakalayamamak, arazi yönetimindeki yetkiler olarak
örneklendirmiştir (Cangir ve Boyraz, 2008).
Ülkemizde yapılan çölleşme ile ilgili çalışmalarda DIS4ME, MEDALUS, AHP
ve Bulanık-AHP yöntemleri kullanılmıştır. Akdeniz Avrupası için Çölleşme
Gösterge Sistemi (DIS4ME), Akdeniz Bölgelerindeki çölleşme için 148
gösterge belirlemiş olup çölleşme ile ilgili nerede sorun olduğunu, sorunun ne
kadar kritik olduğunu ve bu süreci daha iyi anlamak için kullanılan bir metottur
(DIS4ME, 2024). MEDALUS Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) 1977 yılında ortaya
çıkan ve çok kriterli karar verme konusunda uzman görüşüne bağlı olarak nitel
ve nicel değişkenleri bir arada değerlendirmeye imkân sağlayan bir yöntemdir
(Dengiz ve ark., 2023; Dağdeviren ve ark., 2004). Ancak bu yöntem belirsizlik
ve karar verme durumları ile başa çıkmamaktadır (Dengiz ve ark., 2023). Bu
yöntem üzerinden bulanık analitik hiyerarşi prosesi adında başka bir yöntem
geliştirilmiş ve burada üçgen bulanık sayılar kullanılarak, bulanık oranları
karşılaştırılmıştır (Van Laarhoven ve Pedrycz, 1983).
Bununla birlikte günümüzde gelişen bilim ve teknoloji ile yapay sinir
ağları, makine öğrenme gibi Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) çölleşme ve
arazi tahribatı konularında kullanılmaya başlanmıştır. MEDALUS yöntemini
kullanarak Everest ve ark., (2019) Karacabey Tarım İşletmesinin Toprak Kalite
İndeksini değerlendirmişlerdir. Toprak Kalite İndeksini ana materyal, tekstür,
derinlik, drenaj ve eğitim parametreleri ile hesaplamışlardır. Çalışma sonunda
İşletmenin arazi durumu, çölleşme açısından kalite sınıfları ortaya konmuştur.
Bu çalışmanın sonuçlarına göre işletme arazilerinin %8.28’i iyi, %49,17’si orta
ve %42,55’i zayıf olarak sınıflandırılmıştır (Everest ve ark., 2019). Dengiz ve
Demirağ Turan (2023), çalışmasında Çorum Havzası’nda çeşitli zaman serileri
için Sentinel-2A uydu görüntülerinden üretilen RE-OSAVI ve NDVI ile toprak
kalitesiyle korelasyonu ortaya koymuştur. Özşahin ve ark. (2017)’nın yapmış
olduğu çalışmada Toprak Kalite İndeksine göre CBS yardımı ile bir analiz
gerçekleşmiştir. Bu analiz, çalışma alanından rastgele alınan toprak örneklerinin
toprak alt göstergelerine göre analiz edilip, jeoistatistiksel yöntemlerden biri
olan Ters Mesafe Ağırlıklandırma (IDW) Yöntemi kullanılarak toprak özellikleri

120 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi