Page 119 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Zehra Kavaklı Karataş

zamanla hızlıca artan ve etkileri daha yoğun görünen bir süreçtir. Çölleşme ile
mücadele için hızlıca harekete geçilmesi ve rehabilitasyon süreçlerinin pratik
olasılığın önüne geçmeden başlaması gerekmektedir (Glantz ve ark., 1983).
Çölleşme, ekonomik ve biyolojik olarak verimli olan bir arazinin zamanla
daha az verimli hale gelmesiyle meydana gelen ekolojik bozulma sürecidir.
Bu süreç, toprağın erozyona uğraması, verimliliğin azalması ve bitki örtüsünün
kaybı gibi sonuçlara yol açar (Türkeş, 1990). BMÇSS’ye göre, iklim değişikliği ve
insan faaliyetlerinin etkisiyle kurak ve yarı kurak bölgelerde arazi bozulumuna
yol açan, fiziksel, biyolojik, siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik faktörlerin
birleşik etkisiyle meydana gelen bir süreçtir (Türkeş, 2012). Çölleşme Ding
ve ark. (1998) göre zamanla biyolojik yaşamdaki üretkenlikte meydana gelen
azalma olarak tanımlanmıştır. Birleşmiş Milletler Çölleşmeyle Mücadele
Sözleşmesi (1999) çölleşmeyi, iklim değişiklikleri ve insan faaliyetleri de dahil
olmak üzere çeşitli faktörlerin neden olduğu kurak, yarı kurak ve kuru, nemli
alanlardaki arazi bozulması olarak tanımlamıştır.
FAO (Gıda ve Tarım Örgütü)’ya göre çölleşme, arazi koşullarının insan
etkileri ya da doğal süreçler sonucu bozulumun yayılması ve yoğunlaşmasıdır.
Bunların neticesinde biyokütlede, hayvanlar için mera kapasitelerinde,
insanlar için üretimde ve dolayısıyla refahta gerilemeler meydana gelmekle,
bozulan ekosistemin biyolojik üretim gücü kaybolmakta ve bunun sonucunda
meydana gelen bozulma ve gerileme olayı çölleşmedir (FAO/UNESCO
1977; Görcelioğlu, 1992). Verón ark.’nın (2018) bulguları, son literatürde
iki ana tanımın bir arada bulunduğunu göstermektedir: “çölleşme, iklim
değişiklikleri ve insan faaliyetleri de dahil olmak üzere çeşitli faktörlerin
neden olduğu kurak, yarı kurak ve yarı nemli alanlardaki arazi bozulması” ve
“çölleşme, ekosistemlerin hizmet sağlama kapasitesinde uzun zaman dilimleri
boyunca kalıcı bir azalma”. Ayrıca Çölleşme, iklim değişikliği ve sürdürülebilir
olmayan arazi yönetimi uygulamaları nedeniyle ortaya çıkan bir süreç olarak
tanımlanmaktadır (Pourghasemi vd., 2019). Duan ve ark., (2019) özellikle
Çin›de çölleşme, insanların aşırı ekonomik faaliyetlerinin kurak ve yarı kurak
toprakların ekolojik dengesini bozarak savrulan kum ve kum tepeciklerinin
oluşumuna yol açması süreci olarak tanımlanmışlardır. Çölleşmenin birçok
tanımı incelendiğinde iklim değişikliği, insan faktörleri başta olmak üzere
çeşitli faktörlerin çölleşmeye sebep olduğu açıkça ortadadır.
Al-Kulabi, (2018)’ye göre çölleşme kurak alanlarda meydana gelen
arazi bozulması olup çöllerin, doğal olarak oluşan kurak bölgeler olarak
tanımlanmıştır. (Al-Kulabi, 2022). Verimli bir araziyi bozulmuş araziye veya
çorak araziye dönüştürebilen süreç çölleşmeyi tanımlamaktadır. (Neary, 2018;
Bhatnagar, 2022). Ayıca birçok kaynakta belirtildiği gibi çölleşme kurak alan
ekosistemlerinin kırılganlığından kaynaklanmaktadır. Bu kapsamda insan
kullanımının aşırı baskısı altında ekosistemler verimliliğini ve yenilenme
kabiliyetlerini kaybetmektedir (Chouhan, 2018).

118 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi