Page 129 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Cenk Alhan-Mert Hacıemiroğlu

Etkin rijitlik (k ), Denklem (3)’te (TBDY (2018), Denklem 14B.3), etkin sönüm
e
oranı ( β ) de Denklem (4)’te (TBDY (2018), Denklem 14B.4) verildiği üzere,
e
eğrilik yarıçapı, sürtünme katsayısı ve yerdeğiştirmeye bağlı olarak elde
edilebilmektedir:
F F µP
k = = +
e
D R D (3)
c
1 W d 2 µ
ß = = =
e D
2π FD π µ+ / Rc (4)
Bu durumda, DD1 deprem seviyesinde, nominal özellikler kullanılarak hedef
yerdeğiştirme 40.4 cm olarak kabul edilirse (nihai değer iterasyon sonucu elde
edilir), k =1697.7 kN/m ve β =0.365 olarak elde edilmektedir.
e e
Sönüm Ölçeklendirme Katsayısı (η), DD1 ve DD2 deprem yer hareketi
düzeyindeki izolatör yerdeğiştirmeleri için hesaplanan etkin sönüm yüzdesine
(ζ) bağlı olarak Denklem (5)’te (TBDY (2018), Denklem 14.32) verildiği gibi
hesaplanır:

10
ή =
5+ ζ (5)
Burada, DD1 deprem seviyesinde, nominal parametrelerle yapılan
yukarıdaki hesapta ζ=%36.5 olarak elde edilmiş olmakla birlikte, TBDY (2018),
Madde 14.14.3.5 gereği etkin sönüm oranı ζ=%30 ile sınırlandırıldığından, bu
değer kullanılarak sönüm ölçekleme değeri η=0.535 olarak elde edilmiştir.
DD1 deprem düzeyi için bina etkin periyodu (T ), Denklem (6) (TBDY (2018),
M
Denklem 14B.31) kullanılarak
T = 2π W
M
gK (6)
M
şeklinde hesaplanır. Burada K , DD1 seviyesindeki maksimum nominal
M
deplasman D için Denklem (3) ile elde edilen etkin rijitliktir. P=4992.62 kN,
M
nominal μ=0.08 ve etkin eğrilik yarıçapı R =6.9 m için K =1697.7 kN/m ve bina
M
c
toplam ağırlığı W=159764 kN olduğundan T =3.44 s olarak hesaplanır.
M
DD1 deprem yer hareketi düzeyi için izolasyon sistemi etkin rijitlik
merkezindeki yatay yerdeğiştirme (D ), %5 sönüm için elde edilmiş DD1 yatay
M
tasarım spektrumu kullanılarak hesaplanır. Öngörülen bir yerdeğiştirme değeri
için elde edilen bina etkin periyodu T ve bu periyoda denk gelen spektral
M
ivme değerinin sönüm ölçekleme katsayısı η ile Denklem (7)’de (TBDY
M
(2018), Denklem 14.30) verilen formül ilişkisi ile yeni bir yerdeğiştirme değeri
hesaplanır. Öngörülen yerdeğiştirme ile hedef yerdeğiştirme eşitlenene kadar

114 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi