Page 21 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Aliye Ahu Gülümser - Nur Kardelen Öztürk
Mert Akay - Burak Belli

iklim değişikliği, sürdürülebilir kent formu ve enerji verimliliği gibi konular
düşünüldüğünde geleceğe dönük ortaya çıkacak kentsel sorunlara çözüm
üretmede kentsel dönüşümün etkili bir araç olarak kullanılma potansiyelinin
öne çıkarıldığı söylenebilir (Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi – 2010 - 2023).
Takip eden süreçte 2017 yılında düzenlenen Şehircilik Şurası’nda konut önemli
bir sorun alanı olarak tanımlanmış ve konut sorunun çözümünde anahtar rol
verilen kentsel dönüşüm dört komisyon başlığından biri olarak belirlenmiştir.
Yerel yönetimlerin kentsel dönüşümdeki rolü tanımlanırken de kentsel
dönüşüm sürecinin kentli hakları gözetilerek yönetilmesinin gerekliliğine
dikkat çekilmiştir. 10 ve 11. Kalkınma Planlarında temel vurgulardan olan yaşam
kalitesinin yükseltilmesi ve dezavantajlı gruplara yönelik yaşam alanı üretilmesi
bağlamında yine kentsel dönüşümün önemi vurgulanmış ve farklı planlama
araçları ile birlikte kentsel dönüşümün eşgüdüm içerisinde kullanıldığında
işaret edilen sorunlar kapsamında önemli bir yöntemsel yaklaşım olarak öne
çıkmaktadır. Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi (BGUS) 2014-2023 kapsamında
kentsel dönüşüm uygulamaları, 2011 Van Depremine kadar gayrimenkul
geliştirme ve değer artırmaya yönelik bağımsız projeler olarak, sonrasında ise
afet risklerinin azaltımında bir araç olarak tanımlanmıştır. BGUS altında kentsel
dönüşüm projeleri afet riskli alanların dönüşümü, sanayi alanlarının dönüşümü,
kent çeperlerinde lüks konut üretimi, tarihi alanların canlandırılmasına yönelik
uygulamaları içermekte, kentsel dönüşümün eğitim, kültür, istihdam, çevre vb.
konularla ilişkisini gözeten bütüncül bir yaklaşımla ele alınması yer almakta
ve kentsel dönüşümün yerli ve yenilikçi üretimi destekleyen uygulamalar ile
yapılması vurgulanmaktadır (T.C. Kalkınma Bakanlığı, 2014). Buna bağlı olarak,
kentsel dönüşüm uygulamalarının yalnızca konut üretimi veya yenilemesi
değil, farklı ölçekteki uygulamaların çeşitliliğine ve yaşam ile çevre kalitesini
etkileyen diğer faktörleri de içerecek şekilde bütüncül olmasının gerekliliğine
yer verilmiştir.
Türkiye planlama sistemi içerisindeki planlara ek olarak, T.C. Çevre ve
Şehircilik Bakanlığı tarafından 2019 yılında yayınlanan Kentsel Dönüşüm
Strateji Belgesi Hazırlanmasına İlişkin İlke ve Esaslar raporu, günümüzde
kentsel dönüşüm uygulamalarında belirleyici rol oynayacak bir belge
niteliğindedir. Ülkemizde kentsel dönüşüm uygulamalarının 2000’li yıllardan
itibaren yasal altyapısı oluşturulmuş ancak planlama sistemi içerisindeki yeri
henüz bütüncül olarak belirlenmemiştir. Bu belge ile, kentsel dönüşümün
ülke boyutunda farklı tipolojilerinin hazırlanması ve uygulamada öncelikli
alanların belirlenmesine yönelik ilk adımlar atılarak (T.C. Çevre, Şehircilik ve
İklim Bakanlığı, 2023b), kentsel dönüşümün ülkemizin planlama sisteminde
sistematik bir şekilde yer alabilmesinin önü açılmıştır. Belgenin hazırlandığı
tarih itibariyle, yerel yönetimlerin kentsel dönüşüm uygulamaları için Kentsel
Dönüşüm Strateji Belgesi hazırlaması ve T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

6 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi