Page 20 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Ülke Planlamada Kentsel Dönüşümün Yeri:
Türkiye Mekânsal Strateji Planı Örneği

ve sonrasında da stratejik mekânsal planlama yaklaşımının Türkiye planlama
sisteminde yasal olarak yer alması ile kentsel dönüşüm müdahale biçimleri
bu yaklaşım kapsamında tartışılmaya başlanmıştır. Kentsel dönüşüm yalnızca
fiziksel koşulları iyileştirmek yerine sosyo-ekonomik, toplumsal ve ekolojik
değişkenleri ile tartışılmaya başlanmış, kentsel dönüşüm müdahalelerinde
kapsayıcı ve katılımcı süreçlerin yer almasının gerekliliği ortaya konmuştur.
Dünya genelinde olduğu gibi, Türkiye’de de planlama sistemi geleneksel
planlama yaklaşımından mekânsal planlama yaklaşımına doğru değişim
göstermektedir. Türkiye’deki planlama sistemi kapsamında ulusal planlar,
bölgesel planlar, yerel planlar ve özel amaçlı planlar yer almaktadır. Ulusal ve
bölgesel planlar diğer plan türlerinden farklı olarak hem mekânsal hem de
sosyo-ekonomik planlama kapsamında hazırlanmaktadır. Kentsel dönüşüm
olgusunun Türkiye’deki planlama sistemi içerisindeki yeri incelendiğinde, ulusal
planlarda strateji ve politika düzeyinde, bölge ölçeğindeki bölgesel kalkınma
planları, çevre düzeni planlarında ve yerel ölçekteki nazım imar planları ve
uygulama imar planlarında ise mekânsal düzeyde olduğu görülmektedir.
Öte yandan kentsel dönüşüme yönelik mekânsal düzeyde alınan kararlar
ölçek farketmeksizin, uygulama aşamasına geçildiğinde plan kararlarından
çok plan notlarına bağlı olarak gerçekleştirilmektedir (Özkan ve Türk, 2016).
Buna ek olarak, ülkemizdeki planlama sistemi değişim aşamasında olduğu
için, kentsel dönüşümün planlama sistemindeki yeri de değişim göstermekle
birlikte henüz tam olarak kesinlik kazanmamıştır. Bu geçiş süreci, özellikle
mekânsal stratejik planların ülkemizde yaygınlaştığı yıllar olan 2000’li yıllardan
itibaren gerçekleşen kentsel dönüşüm uygulamalarında hem geleneksel hem
de mekânsal stratejik planlama sistemi özelliklerinin bir arada görüldüğü
hibrit bir planlama yaklaşımının oluşmasına neden olmuştur (Gürsoy, 2015).
Bu durum kentsel dönüşüm uygulamalarının amacından uzaklaşan sonuçlar
doğurmasına ve uygulama aşamasında karşılaşan sorunların çözümünün
zorlaşmasına neden olmaktadır.
Kentsel dönüşümü ülke ölçeğinde değerlendirmek üzere öncelikle üst
ölçekli plan ve çalışmalarda kentsel dönüşümün nasıl ele alındığı irdelenmiştir.
Öncelikle 2009 yılında gerçekleştirilen Kentleşme Şurası incelendiğinde
10 adet tema belirlendiği ve kentsel dönüşüm bu bağlamda öne çıkan
temalardan birisi olarak öne çıktığı gözlemlenmektedir. Bu kapsamda temel
vurgu yerleşmelerin mekân ve yaşam kalitesinin artırılması ve yerleşmelerin
ekonomik ve toplumsal yapılarının güçlendirilmesi olarak belirlenmiştir. Buna
paralel olarak, Kentleşme Şurası sonurguları kapsamında geliştirilen KENTGES
– Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (2010-2023) çerçevesinde
kentleşmeye dair temel kavramsal altlık oluşturulurken kentsel dönüşüm önemli
bir girdi sağladığı dikkat çekmektedir. Kentsel dönüşümün birlikte ele alındığı

Yıl 2 / Sayı 4 / Temmuz 2023 5