Page 19 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Aliye Ahu Gülümser - Nur Kardelen Öztürk
Mert Akay - Burak Belli

stratejik kararları barındıran Türkiye MSP, kentsel dönüşüme yönelik oldukça
somut hedef, strateji ve eylem setlerini ortaya koymaktadır. Bu bağlamda bu
makale kentsel dönüşümün üst ölçekli planlarda ele alınma biçimini ve bunun
ülkemizdeki kapsamını Türkiye MSP sürecinde kentsel dönüşüm konusunda
üretilen hedef, strateji ve eylemleri üzerinden inceleyecektir.
Bu makale birbirileri ile bağlantılı 5 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde
kentsel dönüşüme dair kavramsal bir kurguyu oluşturmuş ve makalenin temel
problematiği çerçevelenmiştir. İkinci bölümde, Türkiye’de kentsel dönüşüm
uygulamalarına ilişkin makalenin ana problematik kapsamında güncel
şehircilik yazınını eleştirel olarak ortaya konmakta ve mevzuat bağlamında
kentsel dönüşüm tartışılmaktadır. Üçüncü bölümde, Türkiye MSP Süreci,
planın hazırlık sürecinin genel bir özeti verilerek, tarihsel bağlamda gelinen
süreç açıklanmaktadır. Makalenin odak noktası olarak dördüncü bölümde,
Türkiye MSP - Kentsel Dönüşüm Kapsamı bağlamında ülke planı bütününde
kentsel dönüşüme konu olan hedef, strateji ve eylemleri irdelenmiştir. Son
olarak, Sonuç başlıklı beşinci bölümde başta bütünleşik afet yönetimi konusu
olmak üzere geleceğe dönük hem stratejik plan hem de alt ölçekli fiziki planlar
düzeyinde kentsel dönüşümün rolü tartışılmıştır.

2. Türkiye’de Kentsel Dönüşüm Uygulamaları

Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamalarının tarihsel süreci incelendiğinde
1950-1980 arası dönemde gecekondu bölgelerinde sağlıklaştırma, yeniden
yapılandırma ve kentsel yenileme çalışmaları, liberal politikalarla şekillenen
1980-2000 yılları arasında yaşam kalitesinin düşük olduğu bölgelerde ve
riskli bölgelerde kentsel yenileme, sağlıklaştırma ve ıslah-imar uygulamaları,
2000 sonrasında ise kentsel alanlarda yenileme ve yeniden geliştirme
uygulamalarının yer aldığı görülmektedir (Ataöv ve Osmay, 2007; T.C. Çevre,
Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 2023b). Bu dönemde kentsel dönüşüm
ile ilgili temel değişiklik, dönüşüm kavramının parça parça da olsa (Sadioğlu
ve Ergönül, 2020), yasalarla tanımlı hale gelmesi ve çerçevesinin ortaya
konmasıdır (Aydınlı ve Turan, 2012).
2000 öncesi dönemde hâkim olan kentsel dönüşüm yaklaşımı tek parsel
üzerinde küçük ölçekli geliştiriciler tarafından yapılan yenileme çalışmalarıdır
(Türk ve Altes, 2010). 2000 sonrasında ise yasalarla çerçevelenen kentsel
dönüşüm uygulamaları artmaya başlamış ve dönüşüm proje bazlı (Özkan ve
Türk, 2016; Tasan-Kok, 2008), dinamik bir süreç haline gelmiştir (Tarakçı ve
Türk, 2020). 1999 Marmara Depreminin etkilerine bağlı olarak aynı dönemde
kentsel dönüşüm afet risklerinin azaltımında bir araç olarak da kullanılmaya
başlamıştır (Daşkıran, 2015; Genç, 2008). Stratejik planlama yaklaşımının 2010

4 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi