Page 82 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Sürdürülebilir Üretim ve Tüketimde Eko-Etiketlerin Önemi:
Türkiye Çevre Etiket Sistemi
1. Eko-Etiketler ve Sürdürülebilir Üretim ve Tüketime Etkileri

Tüm Dünya’da yaşanan üretim artışı ve beraberinde yaşanan tüketim artışı,
çevre üzerindeki baskıyı artırmakta ve doğal çevre bu gelişmelerden olumsuz
etkilenmektedir. Dünya ekonomilerinin mevcut hızıyla büyümesi, sorumsuz
tüketim ve üretim kalıplarının korunması durumunda, doğal çevrenin daha
da kötüleşmesi beklenmektedir. Bu kötüleşmenin önlenmesi ve doğal
kaynakların korunması için, tasarım aşamasından başlayarak ürün kalitesine
çevresel kaygılarla özen gösterilmesi ve ürünlerin yaşam döngüleri boyunca
daha az çevresel etkiye neden olmaları son derece önemli bir konu olarak
görülmektedir. Buradaki temel zorluklardan birisi; tüketicileri, tüm yaşam
döngüleri boyunca ürünlerin doğal çevre üzerindeki etkileri konusunda
eğiten ve aynı zamanda çevresel açıdan avantajları hakkında bilgilendiren bir
sistem geliştirilmesidir. Bu noktada, tüketicileri çevre dostu ürün ve hizmetlere
yönlendirme konusunda temel tüketici eğitim araçlarından biri olarak kabul
edilen eko-etiketleme sistemleri çözüm olarak görülmektedir. Eko-etiketler,
üreticiler için rekabet avantajı sağlama anlamına gelirken, tüketiciler için
tüm yaşam döngüleri boyunca daha az ekolojik hasara neden olan ürünleri
seçmelerine yardımcı bir sistem olarak ortaya çıkmaktadır. Bu çerçevede,
eko-etiketleme hem sürdürülebilir üretim hem de sürdürülebilir tüketim
hedeflerine ulaşmada önemli bir rol oynayan bir tür çevresel politika aracı olarak
kullanılmaktadır. Wojnarowska vd. (2021) çevre dostu ürünlerin kullanımının
üretiminin artırılmasının ve bu şekilde çevresel olumsuz etkilerin azaltılmasının
tüketicilerin çevre dostu ürünleri satın almanın faydalarının farkına varmalarıyla
sağlanabileceğini işaret etmektedir. Bununla birlikte, eko-etiketlerin doğru ve
yeterli düzeyde kullanımını engelleyen temel engelin, tüketici ve üreticilerin
sınırlı ekolojik farkındalığı olduğu işaret edilmektedir. Son yıllarda, kamu
idarelerinin, eko-etiket sistemlerini bir kamu politika aracı olarak kullanmaya
başladıkları ve eko-etiket sistemlerinin sürdürülebilir kalkınma hedefleri
doğrultusunda destek sağlayan araçlar olarak değerlendirmeye çalıştıkları
görülmektedir (Beyazıt, 2020). Bu eğilim benimsenmesi ve ilişkin uygulamaların
hayata geçirilmesi ile üretici ve tüketicilerin ekolojik farkındalığının artmasına
katkı sağlanacağı öngörülmektedir.
Ürün ve hizmet eko-etiketleme süreçleri ve özellikle üçüncü taraf sertifikalı
eko-etiketler, tüketicilerin bilinçli satın alma kararları almalarını kolaylaştıran,
daha sürdürülebilir ürün ve hizmetlerin satın alınmasını teşvik eden sistemlerdir.
Bu sistemler ile, tüketicilerin çaba sarf etmeksizin güvenilir bilgi edinmesi; satın
almak istedikleri ürün/hizmetin yeniden kullanılabilirlik, onarılabilirlik veya geri
dönüştürülebilirlik özellikleri hakkında bilgi edinmeleri mümkün olmaktadır.
Eko-etiketlerin tüketiciyi daha çevre dostu satın alma kararlarına yönlendirecek
davranış değişikliği için önemli bir araç olduğu belirtilmektedir (Meis-Harris
vd., 2021). Ancak bu noktada; eko-etiketin doğru ve şeffaf kriterlere dayanan,

Yıl 2 / Sayı 3 / Ocak 2023 67