Page 182 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Çevre Tarihi Perspektifinden Sürdürülebilir Su Yönetiminde
Örnek Medeniyet: Osmanlı Devleti

Eşine az rastlanır güzellikteki Osmanlı mimari eserleri, dönemin teknolojik
yetersizlikleri göz önünde bulundurulduğunda günümüze kadar dayanıklılığı
ile ulaşması İslam metafiziğinin bir tezahürüdür. Bu bağlamda yapılan bendler,
maksemler, barajlar, pompa binası, çeşme, ayaklı su deposu vb. pek çok yapı
bugüne kadar ilk günkü hallerine yakın şekilde ulaşabilmiştir. Şekil 4’ e ait
görselde paylaşılan 18 yy. yapımı Topuzlu Bendi günümüzde hala kalıcılığını
koruyan örnek eserlerden bir diğeridir.

Şekil 4. İstanbul Topuzlu Bendi (Cangül, 2020)
Bahsi geçen Topuzlu Bendi varlığı ile bugüne mesaj niteliğinde pek çok
farklılıkları da aktarmaktadır. Estetik bir kaygı taşıyan bu mimari yapının
renklerinin, dokusunun ve işlevinin doğa ile uyumlu olması, günümüz ekonomik
kaygıların gözetildiği, sadece görevini yerine getirebilecek sadelikte yapılan
mimari anlayışına ilham kaynağı olmaktadır. Bu duruma bir diğer örnek olarak
da su terazileri gösterilebilir. Bir pompa anlayışı ile çalışan bu sistemlerde dahi
Osmanlı Devleti aynı estetik hassasiyeti gözetmiştir (Borat, 2000).
Su kültürünün bir parçası olan mimarideki tüm çalışmalar özellikle Kanuni
Sultan Süleyman Dönemi ile birlikte zirve noktasına ulaştırılmıştır. Suyun
teminine azami derecede özen gösteren dönemin padişahı Kanuni Sultan
Süleyman, genellikle nehir, kuyu veya yeraltı su kaynaklarının kullanımı ile şehre
suyu ulaştırmıştır. Bu sebeple su sağlığına gereken ehemmiyetin gösterilmesi
için nehirlere küçük bendler inşa ettirerek, akan suyun debisini stabil hale
getirmiş ve kirlilik oluşumunun önüne geçilmesi sağlanmıştır. Bir başka kirlilik
oluşumunu önlemek amaçlı uygulanan yöntemde, suyun dibindeki çamur, taş
vs. yapıların yüzeye çıkmasının engellenmesi için savaklanan kısım daraltılmış
ve bendlerin yan kısımlarına bugünkü ifade ile ızgaralar yerleştirilmiştir. Kirlilik
yükünden arındırılan bu suların şehre ulaştırılması için çeşitli bölgelere büyük

Yıl 2 / Sayı 3 / Ocak 2023 167