Page 24 - Çevre Şehir İklim - Sayı 2

Dirençli Yerleşim -
Yapılaşma İlişkisi ve Sürdürülebilirlik

Çevresel etki seviyesi, yapının sahip olduğu ekolojik özelliklere bağlıdır. Bu
özelliklerin çokluğu oranında yapılar çevre dostu olarak nitelendirilmektedir.
Çevre dostu yapıların tasarım kararlarının alınmasında, yapı yaşam döngüsü
sürecinde oluşan çevresel etki ve bu etkinin azaltılmasında mimar ve sektör
temsilcilerinin alacakları kararlar önemli rol oynamaktadır. Yapı yaşam
döngüsü sürecinde çevre açısından dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda
sıralanmıştır (Esin, Coşgun ve Aydın, 2007):
Yapı malzemesi üretimi: Yapı malzemelerinin üretim aşaması, malzeme
yaşam döngüsünde enerji tüketiminin ve emisyonların en yüksek olduğu
süreçtir. Bazı yapı malzemelerinin üretimleri sırasında kullanılan kimyasal
maddeler zehirleyici etkide bulunarak insan sağlığına zarar verirler.
Malzemelerin paketlenmesi için kullanılan ambalajın özelliklerine bağlı
olarak da olumsuzluklar ortaya çıkabilmektedir. Tasarımı şekillendirecek yapı
malzemelerine karar verirken çevreye olumsuz etkisi en az olan ekolojik
malzemeleri seçmek çevresel değerlerin korunumu açısından önemlidir.
Yapı malzemesinin taşınması: Hammaddenin üretim alanına ve üretilen
yapı malzemesinin yapı alanına taşınması sırasında kullanılan enerji nedeniyle
çevresel etki oluşmaktadır. Enerji tüketim miktarı ulaşım mesafesinin
uzunluğuna bağlı olarak artabilmektedir. Bu nedenle tasarım kararlarında
yerel ve/veya en yakın mesafeden elde edilebilir malzemeleri tercih edilmesi
çevresel açıdan yararlı olacaktır.
Yapım aşaması: Kirliliklerin azaltılması, habitatın korunması, enerji, su ve
malzeme korunumunun sağlanması, işçi sağlığının korunması gibi önemli
konular, bu aşamada sorumluların alacağı karar ve önlemlere bağlıdır.
Kullanım-İşletim aşaması: Yapı yaşam döngüsünün en uzun kısmı kabul
edilen aşamadır. Buna bağlı olarak insan ve çevre sağlığı üzerinde en fazla
tahribat bu süreçte oluşmaktadır. Yapı kullanım sürecinde insan sağlığı ve
konforu (ısıtma, soğutma, havalandırma, aydınlatma vb.) için tüketilen enerji
miktarı ve türüne bağlı olarak çevresel etki oluşmaktadır. Enerjiyi etkin
kullanan tasarımlar ve yapım faaliyetleri yapıların kullanım-işletim maliyetlerini
düşürürken aynı zamanda ekolojik korunuma da katkı sağlamaktadır.
Yıkım aşaması: Yapının kullanılabilir ömrünün ve yaşam döngüsünün sona
erdiği aşamadır. Bu aşamada en büyük çevresel etki kirliliklerdir. Bu olumsuz
durumu yok etmek veya azaltmak için mümkün olduğu kadar kolayca geri
dönüşebilen, yeniden kullanılabilen ve çevreye bırakıldığında zarar vermeyen
malzemeleri seçerek tasarımda kullanılması önemli olmaktadır.
Binaların olumsuz çevresel etkilerini azaltmanın temel yolunun sürdürülebilir
yapılaşma kriterlerine göre yapılaşmanın yaygınlaştırılması ve bu kriterlere göre
oluşmuş yapı ve dokuların kullanım aşamasını mümkün olduğu kadar uzatmakla
sağlanabileceğini söylemek mümkündür. Binaların kullanım sürelerinin

Yıl 1 / Sayı 2 / Temmuz 2022 10