Page 21 - Çevre Şehir İklim - Sayı 2

Elif Özlem Aydın

demir endüstrisinde, kömürün kok kömürüne nasıl dönüştürüleceğinin keşfiyle
kömür havzaları ciddi dönüşümler yaşamıştır. Kömürü daha hızlı ve etkin bir
şekilde ısıtmak için buhar motorlarının keşfedilmesiyle, sanayi kuleleri ve
bacaları, sanayi bölgelerinin fiziksel oluşumunu ciddi ölçüde şekillendirmiştir.
Ekonomik nedenlerle tarım yerleşimlerinden işçi olarak çalışmak üzere yeni
sanayi merkezlerine akınlar başlamıştır (ERIH network web sitesi, 2022).
Dolayısıyla sanayi merkezlerinde sanayileşme sırasında artan nüfus nedeniyle
kırsal ağırlıklı kültürün yerini hızla kentsel kültürün aldığı söylenebilir. Kent
merkezlerinde artan nüfusla birleşen rasyonalizm, makineleşme ve seri
üretim anlayışı, tarım toplumunu sanayi toplumuna dönüştürmüştür. Sanayi
devrimi, zanaat, üretim ve dağıtım yöntemlerinde bir dizi değişiklik getirmiş
ve insanların ekonomik ve sosyal yaşamını büyük ölçüde etkilemiştir. (History
Discussion web sitesi, 2022).
Üçüncü eşik, bilgi gücüne dayalı “bilgi ve teknoloji çağı” dır. Bilgi toplumunda
bilgi sektöründeki çalışan sayısı sanayi alanındaki çalışan sayısını geçmiş ve
bilgi ve teknoloji üretimi değer yaratmanın temel unsuru haline gelmiştir.
1970'lerden sonra üçüncü eşik etkisini piyasalarda göstermeye başlamıştır.
Buna bağlı olarak sanayi kültürü bilgi ve gelişen teknoloji içerisinde yeni bir
biçim almıştır (Koç ve Teker, 2019). Bu eşiklerin üçü de yeni yaşam tarzları,
fiziksel oluşumlar ve kültürler yaratmıştır. (Toffler, 1981).
Başta Avrupa olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri’nde ve sonra da diğer
kıtalarda çok sayıda fabrikaların kurulmasıyla buhar gücü, demiryolları, elektrik ve
montaj hattı gibi verimli iş modelleri ve icatlar için bilimselliğe odaklanılmıştır. Buna
bağlı olarak dünyadaki ekonomik gelişme de hızlanmıştır. Teknolojik gelişmelerin
tamamen endüstrilere uygulanmasıyla endüstriyel ürünlerin dağılımı için ulusal ve
uluslararası yeni pazar ve ağlar oluşturulmuştur (Koç ve Teker, 2019).
Tarım toplumunun sanayi toplumuna dönüşmesi uzun ve yavaş bir değişim
sürecidir (History Discussion web sitesi, 2022). Sanayi yerleşimlerinde artan
toplu yaşam tarzı, bu merkezlerde tarıma dayalı yaşam biçimini değiştirmiştir.
Tarımdan kopan yetişkin kadın ve erkekler fabrikalarda çalıştığından, çocuklar
için anaokulları ve yeni tür eğitim binaları merkezlere eklenmiştir. Sanayi
bölgelerinde çalışan sayısını artırmak için toplu konut modelleri geliştirilmiştir.
Fabrika işçilerinin sağlık sorunları, daha fazla insanı tedavi edebilecek kapasitede
sağlık yapılarına ihtiyaç duyulmasına neden olmuştur. Bütün gün fabrikalarda
çalışan işçi sınıfının kendi gıdasını üretemez duruma gelmiş olması nedeniyle,
toplu alışveriş yapabilecekleri geniş çarşı ve pazarların, alışveriş mekânlarının
merkezlere eklenmesine neden olmuştur. Park, kafe, restoran gibi sosyalleşme
alanları ve dini yapılar yeni sanayi yerleşimlerine eklemlenmiştir. Bu gereksinimler
yeni bir sosyo-kültürel yaşamı da beraberinde getirmiştir (Aydın, 2021).

7 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi