Page 110 - Çevre Şehir İklim - Sayı 2

Sanayide Karbonsuzlaşma:
Malzeme Etkinliği Stratejilerinin Rolü

Nihayetinde, tüketiciye ulaşacak malın ilk basamağı olarak tasarım
aşaması çok önemlidir. Ürünün, az ya da fazla malzeme yoğun olması ürünün
tasarımına bağlıdır. Bu minvalde tasarımcının sürdürülebilirliği önemsemesi
ve bu bilinçte olması, daha az emisyona yol açan malzemeleri tercih etmesi,
malzeme yoğunluğu düşük ürünler tasarlaması hem tasarım aşamasında hem
de tasarım aşamasından sonra gelecek diğer aşamalarda malzeme etkinliğinin
sağlanması açısından çok önemlidir.

b. Üretim Aşaması ve Stratejiler

İkinci aşama olan üretim aşaması, imalat veya yapım aşamalarının tümünü
kapsamaktadır. Yani malzeme üretimi ve mamul mal üretiminin çeşitli
aşamalarından meydana gelmektedir. Örneğin bir arabanın üretiminde
kullanılan çeliği ele alalım. Öncelikle ham madde olarak doğadan çıkarılıp
işlenmekte ve yarı mamul mala (çelik boru, levha, çubuk vs.) dönüştürülmektedir.
Bu yarı mamul mal daha sonra kesilip şekil verilerek mamul malın üretiminde
kullanılmak üzere uyarlanmaktadır (arabadaki çelik gövde gibi).
Bu aşama, üretim faaliyetlerinin, tasarım aşaması dışında yer alan tüm
aşamalarını kapsamaktadır. Üretim aşaması, malzemenin çıkarılması, işlenmesi,
dönüştürülmesi ve nihai malın üretiminde kullanılması şeklinde farklı
basamaklara ve geniş bir kapsama sahip olması sebebiyle, farklı basamaklarda
uygulanabilecek stratejilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu aşamada uygulanabilecek
stratejilerden biri üretim iyileştirmeleridir. Üretim iyileştirmesi, malzemenin yarı
mamul haline getirilmesi ve nihai malın üretimine katıldığı süreçte hurdanın
azaltılması anlamına gelmektedir. Örneğin, malzemenin kırpılmış, moloz
kısmının azaltılması gibi. Malzeme çıkarma, işleme ve dönüştürme süreçlerinin
hepsinde hurda ortaya çıkması sebebiyle, hurdanın azaltılması, tüm basamakları
ilgilendiren ve israfı da önleyen önemli bir stratejidir. Üretim aşamasında
önerilen çoğu strateji, malzemelerin ya da ürünlerin üretim sürecinde meydana
gelen malzeme kayıplarının azaltılması ve aşırı malzeme kullanımının önüne
geçilmesine yöneliktir. Buna göre, malzeme kayıpları hem metal hem de metal
dışı malzemelerde meydana gelebilmektedir. Metalik malzemelerde, yeniden
eritme ve yeniden şekillendirme; beton ve çimento gibi metal dışı malzemelerin
ise, ürünün üretimi için gerekli olan miktarı aşan tedarik miktarlarını azaltma,
fazla tedarik edilen malzemelerin diğer kullanımlara yönlendirilmesi ve daha iyi
depolama ve saklama yöntemlerinin geliştirilmesi örnek stratejilerdir.

c. Kullanım Aşaması ve Stratejiler

Kullanım aşaması, üretilmiş malın nihai kullanımını ve tüketimini ifade eden
bir aşamadır. Dolayısıyla, bu aşamada artık çalışmaya konu olan, malzeme
ve çeşitli girdilerle yapılan üretim değil, üretilmiş malın tüketimidir. Genel

Yıl 1 / Sayı 2 / Temmuz 2022 96