Page 109 - Çevre Şehir İklim - Sayı 2

Burcu Hiçyılmaz - Sedat Alataş - Etem Karakaya

olarak basitçe tanımlamıştır. Eisenbart vd., (2011) ise aynı kapsamı, kullanım
ve kapanış olarak ifade ettiği iki element ile genişletmiştir. Gericke ve Blessing
(2012) ise, literatürdeki çeşitli tanımlamaları toparlayarak genelleştirilmiş
tanımlamaya ulaşmıştır. Buna göre, çoğu tasarım aşaması temel aşamalar
olan analiz, kavramsal tasarım, düzenleme tasarımı ve ayrıntılı tasarımı
kapsamaktadır. Hizmet tasarımı, yazılım tasarımı, sistem mühendisliği gibi
modellerde ihtiyaç belirleme aşaması; sistem mühendisliği, bina tasarımı,
yazılım tasarımı, hizmet tasarımı, mekatronik gibi modellerde gerçekleştirmeye
odaklanılması açısından uygulama aşaması; sistem mühendisliği modellerinin
çoğunda ve bina tasarımı/mimarisi, yazılım tasarımı, hizmet tasarımı gibi
bireysel modellerde ürün bakımı veya gözden geçirmeye odaklanıldığı
için kullanım aşaması; sistem mühendisliğinde ise, ayrıca kapanış aşaması
ilave edilmektedir (Gericke ve Blessing, 2012: 176). Özetle, ürün fikrinin ilk
tanımından başlamak üzere kavramsal çözümlerin geliştirilmesi, kavramsal
çözümlerin detaylandırılması ve çözümün iyileştirilmesi ve sonuçlandırılması
gibi tüm aşamalar ürünün tasarımı ve geliştirilmesi olarak ifade edilebilir
(Qureshi vd., 2014: 227). Dolayısıyla, aslında ürün ya da faaliyet için hangi
malzemelere, ne kadar ve ne için ihtiyaç duyulacağının ön kararının verildiği
aşama da burasıdır denilebilir. Örneğin, tasarım aşaması sonucunda alınan
kararlar doğrultusunda, daha büyük ya da kompleks tasarımlar daha malzeme
yoğun ürünleri ortaya çıkarırken, küçük ya da basit tasarımlar daha az malzeme
yoğun ürünleri ortaya çıkaracaktır. Dolayısıyla tasarım aşaması, kendisini takip
eden diğer üç aşamayı da temelden etkileyen önemli bir aşamadır.
Tasarım aşaması stratejileri, bir ürün veya binanın aynı işlevselliği sağlarken
ürünün yaşam döngüsü boyunca emisyonların en aza indirilebilmesi için
malzemelerin en etkin nasıl kullanılabileceğine dikkat çekmektedir. Tasarım
aşaması emisyon azaltımının yanı sıra, bir ürünün ömrünü en üst düzeye
çıkarmak, ömrünün sonunda yeniden kullanımını sağlamak ve geri dönüşümünü
kolaylaştırmak gibi unsurları da dikkate almalıdır. Bir ürünü tasarlarken, daha
az miktarlarda malzeme kullanarak aynı fonksiyonelliğin sağlanmasını ifade
eden hafifletme stratejileri ve optimize edilmiş dizayn stratejileri, uzun ömürlü
tasarımlar ve yeniden kullanılabilirliği sağlayan stratejiler bu aşama için
geliştirilmiş stratejilerdir. Bunun yanı sıra, ürünün daha hafif ve küçük dizayn
edilmesi de malzeme kullanımını azaltacak stratejiler arasında yer almaktadır.
Ayrıca, daha az emisyon yoğun malzemelerin tercih edilmesi için malzeme
ikamesi opsiyonlarının, ürünün üretiminde hangi malzemelerin kullanılacağının
tasarlandığı bu aşamada düşünülmesi de önerilen stratejilerden biridir.
Binaların iç duvarlarının değiştirilebilir olmasını sağlayan daha esnek bina
tasarımları binaların ömrünün uzatılmasına; araba üretiminde çelik yerine
alüminyum, evlerde çimento ve çelik yerine ahşap kullanılması da malzeme
ikamesi stratejisine birer örnek olarak verilebilir.

95 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi