Page 111 - Çevre Şehir İklim - Sayı 2

Burcu Hiçyılmaz - Sedat Alataş - Etem Karakaya

anlamıyla, kullanım aşaması stratejileri ürünün nihai tüketiciye ulaşmasından
sonra daha uzun kullanılabilir olmasını hedeflemektedir. Yeni ham madde
çıkarımını ve yeni malzeme üretimini azaltacak şekilde malzemenin ya da
ürünün ömrünün uzatılması, ürün tamiri (repair), üretilmiş ya da üretilecek
olan ürünlerin daha yoğun kullanımının ve paylaşımının sağlanması bu
stratejileri ifade etmektedir. Tamir, örneğin bir bisikletin freni bozulduğunda,
yeniden bisiklet alınması yerine, freninin tamir ettirilmesidir. Bu yöntemle
yeni bir bisikletin üretilmesi için gerekli olan malzemelerden tasarruf etmeyi
sağlayacaktır. Daha yoğun kullanım, üretilmiş ürünlerin daha çok kişi tarafından
kullanılabilmesi anlamına gelmektedir. Örneğin, araba havuzu oluşturularak
arabaların paylaşımlı ve daha yoğun kullanılmasının sağlanması bu
stratejilerden biridir. IRP (2020b) raporuna göre, en fazla malzeme etkinliği ve
sera gazı emisyonu azaltım potansiyeli olan stratejilerden biri kullanım aşaması
stratejilerinden yoğun kullanımdır. Bu stratejilerin yanı sıra, tüketicilerin ikinci
el mallara yönlendirilmesi (second hand) ve ürünün bir başka tüketim amacına
uygun hale getirerek (repurposing) tüketilmeye devam edilebilir kılınması
kullanım ömrü sonu gelmeden uygulanabilecek olan yeniden kullanım (reuse)
stratejileri içerisinde yer almaktadır. Sıfır araba yerine ikinci el tercih edilmesi;
çelik varillerin ya da plastik bidonların hayvan sulama/besleme teknesi haline
getirilmesi ya da kompostlama kutusu olarak kullanılması bu stratejilere
verilebilecek bazı bilindik örneklerdir. Ancak bu stratejiler hem ön tedarik
hazırlığını hem de tüketici deneyimini etkileyecek ve tüketici tercihlerinde
değişime neden olabilecek stratejilerdir. Dolayısıyla, bu stratejiler doğrudan
tüketicinin seçimine ve ihtiyacına bağlı olarak işlerlik kazanabilir. Kullanım
aşamasında, bu sebeple, asıl odaklanılması gereken strateji, tüketicilerde
sürdürülebilirlik bilinci oluşturmaktır. Bu sayede daha az emisyona neden olan
ürünleri tercih edecek olan tüketici daha küçük tasarlanmış, daha az emisyon
ve malzeme yoğun ama aynı fonksiyonlara sahip ürünlere yönelebilecektir.

d. Kullanım Ömrü Sonu ve Stratejiler

Kullanım aşaması sonrasını ve ürünün yaşam sonunu, kullanım ömrünün
sonuna gelinen bu aşama temsil etmektedir. Bu aşama, kullanım ömrü sona
ermiş olan ürünün içerdiği malzemelerin, ham madde ihtiyacını azaltabilecek
olması sebebiyle malzeme etkinliği açısından oldukça önemlidir. Dolayısıyla
malzeme etkinliğinin sağlanmasında ürünün yaşam sonu stratejilerinin
oynadığı rol, sadece kullanım ömrü dolduktan sonrasını ilgilendirmemektedir.
Ömrü biten ürünlerden elde edilebilecek malzemelerin üretim aşaması ve
kullanım aşamasına yeniden kazandırılabilecek olabilmesi sebebiyle, bu iki
aşamayı da ilgilendirmektedir.

97 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi