Page 205 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Bilgi Sarıhan - Ramazan Acar Çakır - Aydın Uzun

Rüzgâr erozyonuna maruz kalmış ve çölleşmenin en hızlı gerçekleştiği
illerden bir diğeri ise Iğdır’dır. Yıllık yağışın 250 mm olduğu bu bölgede aşırı
kuraklık söz konusudur. Iğdır ilinin Aralık ilçesindeki saha, Türkiye’de Konya-
Karapınar’dan sonra 13.542 hektarlık alanıyla ikinci büyük rüzgâr erozyonu
sahasıdır. Rüzgârın çıkmasıyla birlikte, bitki örtüsünden yoksun olan bu sahada
kumul hareketi başlayıp toz bulutu şeklinde yükselerek civardaki su ve hava
kalitesini bozmuş; tıpkı Karapınar’ da olduğu gibi yerleşim yerlerini, tarım
alanlarını, sulama kanallarını, karayolu ulaşımını olumsuz şekilde etkilemiştir.

Şekil 4: 2004 Yılına ait Iğdır-Aralık rüzgâr erozyonu zararları ve çölleşme emareleri
(Iğdır Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü arşivi)
ÇEMGM tarafından yürütülen çalımalar neticesinde, rüzgâr erozyonu
hassasiyetinin çok daha geniş alanlarda olduğu belirlenmiştir (Şekil 6).
Ülkemizde yakın zamana kadar parsel bazlı çalışmalarla rüzgâr erozyonun
etkilediği alanlar hesaplanmaya çalışılmıştır. İklim değişikliği de göz önüne
alındığında, rüzgâr erozyonuyla mücadelede daha etkin olabilmek ve geleceğe
yönelik sürdürülebilir çalışmaların ortaya konabilmesi için etkilenen alanların
ülkesel ölçekte hesaplanması son derece önemlidir.
Bu nedenle ülkemizde rüzgâr erozyonu hassasiyetine sahip alanlar ile rüzgâr
erozyonuna maruz kalan alanların bir sistemle tespit edilerek sürdürülebilir
toprak yönetimi ve sürdürülebilir arazi yönetimi kapsamında bu alanlarda
alınacak önlemlerin (rüzgâr erozyonu ile mücadele) belirlenmesinde ilgili
planlayıcı devlet kuruluşlarınca da kullanılmak üzere model temelli sistemlerin
kurulması maksadıyla Ulusal Dinamik Rüzgâr Erozyonu Modeli İzleme Sistemi
(UDREMİS) kurulmuştur (ÇEM, 2016). Türkiye ölçeğinde rüzgâr erozyonu sonucu
taşınan sediment miktarın modellemesinde Yenilenmiş Rüzgâr Erozyonu Eşitliği:
RWEQ (Fryrear, 2000) esas alınarak ÇEMGM tarafından değerlendirme
çalışmalarına yönelik olarak ‘Ulusal Ölçekte Rüzgâr Erozyonu Hassasiyet
Haritası’nın (Şekil 6) hazırlanması hedeflenmiştir. Hesaplamalarda, İklim Faktörü
(kg m-1), Toprak Duyarlılık Faktörü (%), Toprak Kabuklanma Faktörü (%), Arazi

204 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi