Page 156 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Dinamik Erozyon Modeli ve İzleme Sistemi (DEMİS) ile Ulusal Ölçekte
Arazi Kullanım Türüne Göre Erozyon İstatistiklerinin Belirlenmesi

1997) ve Torri vd., (1997, 2002) denklemleri kullanılmıştır (Tablo1). K faktörü için
yapılan regresyon analizleri ve istatistiki değerlendirmeler sonucunda mevcut
veri setine en uygun denklemin Torri vd., (1997) olduğu belirlenmiştir Eş. (5).
Denlemden elde edilen toprağın erozyona duyarlılığı değerleri K haritasının
üretilmesinde kullanılmıştır (Şekil 3c).
K =0.0293(0.65−DG+0.24DG2)×exp{−0.0021[]−0.00037[]2)–(4.02xC)+ (1.72xC2)} (5)
T
K : Toprak erozyon duyarlılığını (ton ha-1 ha MJ-1 s mm-1) ve Dg: Ortalama
T
geometrik tanecik çapını (mm) ifade etmektedir.
Eş. (5) Torri vd. (1997) tarafından geliştirilen deneysel hesaplama tekniğidir;
toprak tane büyüklük dağılımı, organik madde (OM, %) ve kil (C, %) içerikleri
eşitliğin bağımsız değişkenleridir Eş. (5). Ortalama geometrik tanecik çapı;
büyüklük dağılımı eğrilerinden ayrıntılı bir şekilde ya da bünye analizinden üç
ana tanecik (kil, silt ve kum) çapından belirlenmektedir (KT).
C faktörü, Panagos vd. (2015) tarafından belirlenen değerlerin CORINE
2018’deki 44 arazi örtüsü sınıflarına göre atanması sonucu belirlenmiştir. C
değerlerinde meydana gelen eksiklikler ve farlılıklar Orman Amenajman
Haritaları kullanılarak düzeltilmiş ve uygun C değeri belirlenerek kullanılmıştır
(Tablo1). Belirlenen C değerleri kullanılarak Arazi Örtüsü ve Kullanımı haritası
üretilmiştir (Şekil 3b).
DEMİS topografik faktörü; eğim uzunluğu ve dikliği dışında arazi yüzey
drenaj ağı dağılımı, akış şiddetine bağlı olarak akış yönü ve yoğunluğunu da
dikkate alarak etkileşimli olarak hesaplanmış ve LS faktör haritası (Şekil 3d)
oluşturulmuştur (Moore ve Bruch 1986a, b; Ogawa vd., 1997) Eş. (6).

(6)

Burada; χ drenaj ağı, ArcGIS 10.2 kullanılarak DEM’den elde edilmiştir (Lee,
2004, ղ hücre boyutudur ve θ derece cinsinden eğim dikliğidir. Çalışmada
kullanılan DEM (10x10) Harita Genel Müdürlüğü tarafından sağlanmıştır (Tablo1).
P değerleri kullanılan erozyon kontrol yöntemine bağlı olarak 0 ila 1 arasında
değişim göstermektedir; burada 0 değeri uygun yapılarla erozyonunun
azaltılmasını, 1 değeri ise erozyon azaltmaya yönelik çalışmaların az olduğunu
veya olmadığını göstermektedir (Kouli vd., 2009). Ülkemizde toprak
erozyonunu engellmeye yönelik çalışmaların uzun yıllardır yapıldığı ancak
bu konuda veri oluşturulmadığı için P değeri 1 olarak kullanılması amacıyla
DEMİS’e eklenmiştir.

155
Özel Sayı / 2024