Page 21 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 6

Yavuz Erdal Kayapınar

3. Deniz Mekânsal Planlama (DMP)

Akdeniz Havzası ve Avrupa Birliğinde 70’li yıllardan itibaren geleneksel ola-
rak Barselona Sözleşmesi çerçevesinde taraf ülkelerce ele alınan Bütünleşik Kıyı
Alanları Planlarının ilk deneyimleri daha çok kıyı alanında (hem kara hem deniz)
dar bir çerçevede ele alınmıştır (Schofield, 2012). Zamanla başta iklim değişik-
liği, çevresel konular, ekosistem tabanlı yaklaşım ve mavi büyümenin denizel
alanlarda gündeme gelmesiyle birlikte deniz mekânını çok boyutlu, çok aktörlü
ve ulus üstü/uluslararası bir şekilde ele alan “Deniz Mekânsal Planlama (DMP)/
Maritime Spatial Planning” kavramı ülkeler nezdinde öne çıkmaya başlamıştır.
DMP fikri ilk kez 1976 yılında denizel alanlarda insan aktivitelerinden kaynak-
lı bozulmaların önüne geçmek amacıyla uluslararası ve ulusal çıkarlar doğrul-
tusunda deniz koruma alanları oluşturmak amacıyla ortaya atılmıştır (Howells
ve Ramírez-Monsalve, 2021). DMP’ye ilişkin 2014 tarihli AB direktifi ve AB ülke-
lerinin Mart 2021 itibariyle bu planları yapmaya zorunlu tutulmaları ile birlikte
çeşitli ortak projeler ile tüm AB üyeleri çeşitli ölçeklerde ve kendi belirledikleri
denizel alanlarda DMP’lerini yaparak önemli bir bilgi birikimi edinmişlerdir.
DMP, deniz alanlarındaki çok boyutlu yapıyı ve farklı kullanım biçimlerini dik-
kate alarak, deniz ekosistemlerinin korunması ve sürdürülebilir kalkınmanın
sağlanması için kapsamlı bir planlama yaklaşımı benimser. DMP, deniz yüzeyi,
su kolonu, deniz tabanı/yatağı ve zaman boyutlarını içeren çok katmanlı bir
planlama süreci olarak, bu farklı katmanların etkileşimlerini dikkate alır ve de-
niz alanlarının sürdürülebilir kullanımını sağlar. Bu süreç, belirli alanlar için ya-
pılan detaylı analizler sonucu ekolojik, ekonomik ve sosyo-mekansal hedeflere
ulaşmayı amaçlayan bütüncül bir yaklaşımı ifade eder.

Resim 1: Deniz Yetki Alanları ve Denizin Çok Boyutluluğu
Kaynak: ÇŞİDB, Mekânsal Planlama Genel Müdürlüğü, 2024

20 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi