Page 103 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Mustafa Yücel, Evrim Kalkan Tezcan, vd.

MARMOD FAZ I

Marmara Denizi için yapılan bu değerlendirmeler karşısında T.C. Çevre,
Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2017 yılında acil alınması gereken
tedbirleri belirlemek amacıyla Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi
(MARMOD) Projesi-Faz I çalışmalarını başlatmıştır. Burada en önemli hedef,
Marmara’da 1-boyutlu modeller yardımıyla Akdeniz’den gelen oksijenli
sular ile Karadeniz ve karasal kökenli yüklerin farklı derinlik tabakalarında
etkileşimlerinin çözümlenmesi olmuştur (ÇŞB, ODTÜ-DBE, 2017: 136).
MARMOD Projesi Faz I kapsamında öncelikle tarihsel veriler kurumlar arası
iş birliği sayesinde toplanmış ve güncel verilerle son durum ortaya konmuştur.
2010 öncesi döneme göre son 15 yılda basende ciddi bir oksijen azalması
olduğu görülmüştür. Mevcut durumda Boğazlar Sistemi ile Marmara’ya
taşınan ve Marmara’dan çıkan besin yükleri de hesaplanmış ve havzalardan
Marmara’ya giren besin yükleri ile beraber ilk kez Marmara Denizi’ne özgü,
fiziksel ve biyojeokimyasal özelliklerini temsil eden ulusal kaynaklarla geliştirilen
bütünleşik bir model oluşturulmuştur (ÇŞB, ODTÜ-DBE, 2017: 136).

MARMOD FAZ I Sonuçları
MARMOD Faz I sonuçları ile Marmara Denizi’nin rehabilitasyonu için tüm
Marmara Baseni’ni içine alacak bir rehabilitasyon planı gerekliliğini ortaya
konmuştur (ÇŞB, ODTÜ-DBE, 2017: 136). Tek boyutlu model ileriye dönük olarak
Marmara derin baseni ortalama koşulları için 6 yıllık bir süre için çalıştırılmış,
modelin günümüz koşullarını çok iyi simüle ettiği görülmüştür. Buna göre
karışım tabakasının altındaki ortalama oksijen konsantrasyonu 40 mikromolar
olarak ortaya çıkmıştır. Marmara derin baseni için tarihsel veriye dayanarak
referans koşul olarak belirlenen ve aynı zamanda yüksek organizmalar için
hipoksiye tolerans alt sınırı olarak kabul edilen 80 µM değerinin çok altında
olan bu değerin kritik eşiğin üzerine çıkabileceği konusunda yönetim
planlarına destek olması için çeşitli senaryo model çalıştırmaları uygulanmıştır
(ÇŞB, ODTÜ-DBE, 2017: 136).
MARMOD Faz I Projesi model sonuçları Karadeniz’den gelen tüm yükler
ortadan kaldırılsa dahi Marmara Denizi dip suları hipoksi eşiğini 6 yılda
geçemeyeceğini göstermiştir. Ancak Karadeniz’den gelen yüklerle birlikte
boğaz alt suyuna verilen yükler ortadan kaldırıldığında istenen düzeye yaklaşan
bir iyileşme görülmüştür. Karadeniz’den gelen yüklere bir müdahalenin söz
konusu olmayacağı varsayıldığında, Marmara Denizi oksijen miktarını arzu
edilen seviyelere getirmek için karasal yüklerin azaltılması en öncelikli önlem
olarak öne çıkmıştır. Görece olarak Marmara’yı en fazla etkileyen girdilerin
karasal kaynaklı olduğu görülmekte, bunu sırasıyla Karadeniz’den gelen yükler
ve boğaz alt suyuna yapılan deşarjlar takip etmektedir. Boğaz alt suyuna verilen

88 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi