Page 177 - Çevre, Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 1

Deniz Kaymak - Merih Aydınalp Köksal

ortalama bilet fiyatı, seyahat süresi ve transit (şehir çifti arasında direk uçuş
olmaması durumu) değişkenlerinin havayolu yolcu talebini olumsuz yönde
etkilediği belirlenmiştir (Sivrikaya ve Tunç, 2013).
Başka bir çalışma ise sivil havacılığın büyümesini etkileyen sosyoekonomik
ve demografik göstergeleri analiz etmiştir. Bu çalışmada büyümeyi etkileyen
faktörler sosyal, ekonomik ve demografik faktörler olmak üzere üç ana başlıkta
sınıflandırılmıştır. Sonuçlarda, seyahat etme eğilimi, kentleşme düzeyleri,
büyüyen orta sınıflar, temel ekonomik göstergeler, serbestleşme düzeyi ve
havayollarının iş modeli gibi performans göstergelerinin hava yolculuğunun
büyümesi üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğu tespit edilirken; çevre
bilinci, çalışma çağındaki nüfus ve dış şokların ise havacılığın büyümesini
olumsuz yönde etkileyen faktörler olduğu belirtilmiştir (Adderpalli vd., 2018).
Literatürdeki yakıt talebi tahmini konusunda yapılan çalışmalarda uçakların
yakıt tüketiminin uçak tipi, motor tipi, uçuş rotası ve mesafesi, uçuş yüksekliği,
uçağın ağırlığı, uçağın taşıdığı ağırlık, operasyonel yöntemler, hava durumu,
verimlilik geliştirmeleri vb. gibi çeşitli faktörlerden etkilendiği belirlenmiştir.
Tüm bu faktörleri tek bir modele dahil etmek ve tahmin etmek zor olduğundan
jet yakıtı talebinin yukarıda bahsedilen faktörlerin bir fonksiyonu olarak veya
zaman serilerinin bir fonksiyonu olarak doğrudan modellenemeyeceği bilgisi
edinilmiştir. Bu sebeple hava trafik büyümesinden, gelecekteki yakıt talebini
tahmin edebilmek için alt-üst yaklaşım adı verilen bir yaklaşım kullanıldığı
bilgisi edinilmiştir. Aynı zamanda yakıt yoğunluğu/verimlilik yaklaşımı olarak
da adlandırılan bu yaklaşımda ilk olarak enerji verimliliği veya yakıt yoğunluğu
katsayıları elde edildiği (hava trafiği başına yakıt kullanımı kütlesi olarak ifade
edilir) ve daha sonra yıllık iyileştirme yüzdesi olarak tarihsel yakıt yoğunluğu
eğilimlerine dayalı olarak varsayımlar yapıldığı tespit edilmiştir (Cheze vd.,
2010; Eyers vd., 2004; IPCC, 1999; Kousoulidou ve Lonza, 2016).
Literatürdeki çalışmalarda olduğu gibi, bu çalışmada da hava yolcu trafiği
tahmin analizinden sonra, 2030 yılına kadar Türkiye'nin gelecekteki yakıt
talebinin tahmininde yakıt yoğunluğu yaklaşımı kullanılmıştır.

Metodoloji ve Veri Kaynakları

Bu çalışmada, öncelikle hava yolcu trafiği tahmin modeli oluşturulmuştur.
Bu tahmin modeli kullanılarak yakıt tüketimi ve buna bağlı CO salımları 2030
2
yılına kadar tahmin edilmiştir. Öncelikle, hâlihazırda temini mümkün olan 2005-
2017 yılları arasında uluslararası ücretli yolcu kilometresi (RPK) verileri temin
edilmiştir (ICAO, 2017). Daha sonra hava yolcu trafiğini etkileyen ekonomik,
demografik ve sosyal parametreler belirlenmiştir. Çok sayıda parametrenin
aşamalı çoklu regresyon modeli ile denenmesinden sonra reel gayrisafi yurtiçi
hasıla (GSYİH), nüfus ve kişi başı hava yolu seyahat sayısı regresyon tahmin

162 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi