Page 175 - Çevre, Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 1

Deniz Kaymak - Merih Aydınalp Köksal

Giriş

Havacılık sektörü 1950’li yıllarda ulaştırma sektörünün küçük bir bölümünü
teşkil ederken günümüzde kıtaları iş, turizm, ticaret, savunma ve insani
amaçlarla birbirine bağlayarak ülkelerin ekonomik kalkınmasında hayati bir rol
oynamaktadır. Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) tarafından yayınlanan
yıllık raporlara göre taşınan yolcu sayısı 1980’de 0,6 milyar iken, 2017’de 4,1
milyara yükselmiş, uluslararası ve iç hat hizmetler dahil olmak üzere küresel
toplam gelir trafiği, 2017 yılında 945 milyar RTK (ücretli ton-kilometre) değerini
1
aşarak son beş yılda yıllık ortalama %6 oranında artmıştır. Aynı yıl, ICAO üye
devletlerinin havayollarının işletme gelirleri 2000 seviyelerine göre yüzde 150
artarak 757 milyar dolara ulaşmıştır (ICAO, 2000-2017; ICAO, 2017). Ayrıca,
Boeing tarafından yayınlanan raporda, dünya genelinde yolcu trafiğinin
%5’in üzerinde artacağı ve önümüzdeki 20 yılda bu büyüme trendinin devam
edeceği tahmin edilmiştir (Boeing, 2013).
Türkiye’de havacılık sektörü serbestleşme politikalarının uygulanması ve
özel şirketlere teşviklerin sağlanmaya başlanmasıyla gelişmeye ve genişlemeye
başlamıştır. Uygulanan politika sayesinde 2000’li yıllara kadar Türk Hava Yolları
hakimiyetinde olan sektöre özel şirketler de girmeye başlamıştır. 2003 yılından
sonra bu alanda alınan tedbirler devreye girmiş ve sektörde istikrar sağlanmış,
havacılık sektörü Türkiye’nin ekonomik kalkınmasında önemli bir aktör haline
gelmiştir.
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından 2018 yılında yayınlanan
faaliyet raporuna göre Türkiye’de 11 adet ticari havayolu ve 57 havalimanı
bulunmaktadır. ICAO 2017 Yılsonu Raporu’na göre Türkiye dünyada,
2
RPK (ücretli yolcu-kilometre) sıralamasında 12, RTK (ücretli ton-kilometre)
sıralamasında 11. sırada yer almıştır. Bu raporlarda yer alan hava trafik
verilerine göre Türkiye’deki yolcu, uçak ve yük trafiğinde son yıllarda dünya
ortalamalarına kıyasla daha yüksek yüzdelerde, önemli artışlar gerçekleşmiştir.
Bu zamana kadar endüstri ve bölgesel kuruluşlar tarafından yapılan hava
trafiği büyümesi çalışmaları, bölgesel bazlı hava trafik tahminlerini ve rota bazlı
hava trafik gelişmelerini içermektedir. Bu çalışmalarda Türkiye, coğrafi konumu
nedeniyle çoğu ülkenin havacılık sektöründeki değişimlerin oldukça stabilize
olduğu Avrupa bölgesine dahil edilmiştir. Ancak Avrupa’nın bir parçası
olmasına rağmen, Türkiye’nin sivil havacılığının büyüme genel temayülü
(trendi), Avrupa’daki büyüme temayulunu takip etmemektedir. Avrupalı
ülkelerin havacılık sektörünün 1970 ile 2000 yılları arasında yaşamış olduğu

1 CSB kaynaklarına uyumlu tanım: Havacılık endustrisinde bir ton yükün ücret karşılığında bir kilo-
metre mesafeye taşınmasıyla elde edilen trafik ölçü birimidir.
2 CSB kaynaklarına uyumlu tanım: Havacılık endustrisinde bir yolcunun ücret karşılığında bir kilo-
metre mesafeye taşınmasıyla elde edilen trafik ölçü birimidir.

160 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi