Page 61 - Çevre, İnsan ve Şehir Dergisi - Sayı 6

Ayazma Camii

dilinin, ehir örgütlenmesinin en ve çökme gibi rahatlatc kate- ve makro paradigmalardan uzak
dorukta olduu yüzyl, nasl olur goriler salayan öz güvenlerini ya ele alnmaya çallyor. Geç dö-
da gerileme kliesiyle açklayabilir da naifiklerini yitirmeye balad- nem Osmanl tarihçileri konular
ve Bat etkisine mahkûm bir yüzyl lar. Hem kavramsal araç olarak ve meselelerle ilgili katmanl,
olarak niteleyebilirdik? Osman- hem de Osmanl gerçeini tanm- karmak ve farkl açklamalar
llarn askerî yenilgiler öncesinde layan bir terim olarak çökü para- devreye sokuyorlar. Geç Osman-
Avrupada olup biten eylerin far- digmasnn doruluunu sorgula- l dönemindeki deiimleri daha
knda olmad eklindeki hâkim yan uzmanlar tarafndan birçok dinamik kavramlarla açklamaya
kanaat de pek doru deildi, Ho- kitap ve makale yaymland. Bir çalan yazar ve akademisyen-
caya göre. Öyle olsa, bir Osmanl çökü, imparatorluun ömrünün ler, deime, dönüme, medeni-
bürokrat ezamanl olarak Avru- yarsndan fazla bir zamana teka- leme, yenileme vb. kavramlar
pada yaanan bir probleme dair bül eden üç buçuk asr boyunca kullanyorlar. Tek yönlü bir etki
malum olduu üzere eklinde sürebilir miydi? Ayrca bu para- süreci olarak deerlendirme-
bir atf yapabilir miydi? Nitekim digma çerçevesinde, 17. yüzyldan yen, Osmanl toplumunun iç di-
5
yeni aratrmalar Osmanlnn Av- sonra büyüyüp zenginleen ehir- namiklerini de devreye sokan
rupada olup bitenlerle sadece son lerin ortaya çkn nasl açklaya- açklamalar var tedavülde. Tarih
6
iki yüzylda ilgilenmeye balad bilirdik? yazclna dair söz konusu me-
eklindeki savn geçersiz olduu- Bu sorularn açt günümüz todolojik mesele, uzmanlar tara-
nu ortaya koyuyor. eletirel iklimi sayesinde Osman- fndan ayrntl ve derinlikli olarak
1970lerden itibaren tarihçiler l mparatorluunun son yüzyl- ele alnmay hak ediyor. Fakat bi-
kendilerine kurulu altn ça lar artk makro açklamalardan zim açmzdan bu eletirilere ve

ARALIK 2014 | ÇEVRE, NSAN ve EHR | 59