Page 60 - Çevre, İnsan ve Şehir Dergisi - Sayı 6
P. 60
meyiimi, kiisel olmayan bir fak- Bayezid, Sakz, Musul, Selanik,
törle açklama ansna sahibim. Kudüs, Rusçuk) olmak üzere yo-
un bir tamir faaliyeti gerçekle-
Tanma tirilmitir. Bunlarn önemli bir
Bir yaanmlktan yola çkarak ksmnda planlamay Mehmed
aratrmaya baladm Mehmed Tâhir Aann yapt anlalmak-
Tâhir Aa ile ilgili elimize ulaan tadr. Her ne kadar Osmanldaki
bilgi oldukça az. Muzaffer Erdo- mimari faaliyet bir ekip ii ise ve
ann, ariv kaynaklarnda ve döneminde yaplan bütün yapla-
stanbul kütüphanelerindeki na- rn tasarm ona mal edilemezse
dir yazmalarda gördüü dank de baz önemli yaplarn planlama
kaytlar derlemi olduu makale ve tasarmnn bizzat Mehmed Tâ-
herhalde hakkndaki en geni ça- hir Aaya ait olduunu söylüyor
lmadr denilebilir. konunun uzmanlar.
2
Mehmed Tâhir Aann nerede, Sur yaknlarnda yangnlarn ya-
hangi tarihte doduu ve ailesi- ylmasna neden olan cihannüma
nin kim olduu bilinmiyor. Ancak ve saçak gibi mimari elemanlarn
onun Birinci Mahmud devrinde on yaplmamasna ilikin düzenleme
iki yanda iken babas ile birlik- ve kiremitlerde kullanlan malze-
te Rusya ve Avusturya seferinde menin yetersizlii tespiti üzerine
(1736-1739) bulunduunu biliyo- üretiminin durdurulmas karar
ruz. M. Erdoan onu nâtka as- gibi örnekler, onun imar faaliyet-
habndan, hazrcevab güruhun- lerine ilikin denetim görevini de
den ve kendisine mahsus hal ü üstlendiini göstermektedir. 4
etvar erbabndan olduu malûm- Mehmed Tâhir Aann Türk mi-
dur diye niteliyor. Kiiliine dair marlk tarihindeki yerini ve öne-
3
yegâne bilgi bu ifadelerle snrl, mini kavrayabilmek için hem
ama ansiklopediler onu Osmanl onun tasarlad ve döneminde
mimarisine Ayazma, Lâleli, Alem- nezaret ettii yaplara hem de
dar, Beylerbeyi ve Emirgan cami- dönemine damga vuran mimari yani otuz yl kadar önce, 18. yüzyl,
lerini kazandran mimar olarak anlaya deinmek gerekmekte- hem siyasi olarak hem de kültürel
kaydediyor. lk ikisi Üçüncü Mus- dir. Çünkü Lâleli ve Ayazma cami- olarak Batllama paradigmas
tafa döneminde (1757-74), so- leri bata olmak üzere Mehmed çerçevesinde okunuyordu. Yüz-
nuncusu ise Birinci Abdülhamid Tâhir Aann tasarlam olduu yln banda Lale Devri ile ba-
(1774-1789) döneminde olmak camilerle ilgili yaplan ilk elden layan, ikinci yarsnda da devam
üzere üç kez Hassa Bamimarl tespitler, Bat etkisine ve barok eden mimari ve kültürel deiim
yapan Mehmed Tâhir Aa, son gö- süslemelerin hâkimiyetine dair- öyle açklanyordu: 1699 Karlof-
revi esnasnda çok yal olmasna dir. Günümüzde Osmanl camisi ça Anlamasndaki askerî kaybn
ramen Avusturya seferine katl- dendiinde akla ezici bir ekilde sonucunda Osmanl idarecileri
m ve pek çok köprünün yapm- sadece Mimar Sinan camilerinin gözlerini o güne kadar pek dikka-
na nezaret etmitir. gelmesinin belki de bu Bat etki- te almadklar Batya yöneltmi
Özellikle Üçüncü Mustafa devrin- si ve gerileme dönemi gibi ta- ve öncelikle askerî alanda olmak
üzere eitim, siyaset, mimari ve
de, 22 Mays 1766 depremi sonra- rih yazclna dair genel yöntem
snda stanbulda balatlan bü- ve yaklamlarla alakas olabilir. kültür alanlarnda Bat etkisiyle
birtakm deiim ve dönüümlere
yük imar faaliyeti srasnda görev Ama bu bir bahsi dier.
yapan Mehmed Tâhir Aann bir- kap aralamlard.
çok yapda hizmeti mevcuttur. Bu Bat Etkisi Söyleminin Gölgesi Bu genel kabule dair ilk eleti-
dönemde imparatorluun dier 18. yüzyl mimarisi dendiinde rel yaklamla Mehmet Genç Ho-
bölgelerinde bata kaleler (Sinop, akla gelen ilk husus, Bat etki- cadan aldm bir derste karla-
samsun, Trabzon, Erzurum, Kars, si vurgusudur. Ben örenci iken, mtm. Osmanl bürokrasisinin,
58 ÇEVRE, NSAN ve EHR | ARALIK 2014
|
