Page 56 - Çevre, İnsan ve Şehir Dergisi - Sayı 6

olarak gerilla harbi uygulayan mam cemiyet olarak ayakta kalabilmesi
amil belirli bir yerde kalmaktan çok, için gerekli toplumsal sosyal düzen-
sürekli yer deitirerek, kendi yur- lemeler de onun imaml srasnda
dunda çarpmay seçmi ve oldukça gerçeklemi, toplum hem gündelik
stratejik öneme sahip Ahulgoh mev- hayatn salkl biçimde yürütebile-
kiine yerleerek çarpmaya devam cek hem de dümana kar savunma
etti. ve sava durumunda etkili bir ekli-
de tekilatlanmtr. mam amilin
Zaptettikleri yerlerin verdii güvenle kahramanlnn kökeninde yer alan
Ahulgohu da ele geçirmeyi düünen feraset ve izann da bu tekilatlan-
Ruslar yine büyük bir kuvvetle -sanki ma baarsnda görmek mümkündür.
organize olmu bir devletle sava- Denilebilir ki, Kafkas halklar onun
yormularcasna- bütün kuvvetleriyle imaml srasnda, gerekli idari ve
1838de Ahulgoha saldrp kuatrlar. sosyal düzenlemeye kavumu, lü-
Bu kuatmay yaran ve karsnda- zumlu idari ve askeri tekilatlar hep
ki büyük orduya 3000 kayp verdiren bir disiplin içinde, yeni esaslara göre
mam amilin bana ödül konul- tanzim edilmi, Bir taraftan askeri
mas ve Çarn büyük korkusu haline tedbirler alnp dümana kar savun-
geldi. ma savalar verilirken, dier taraftan
Bir güzel nitelendirme da muntazam adli ve idari sivil bir
olarak bilinenin aksine Bir mam, bir devlet adam ve devlet mekanizmas gelitirilmitir.
güzel naipler...
mam amil kelimenin Bir güzel nitelendirme olarak bili- maml boyunca Cihad ve Gazavat
tam anlamyla bir nenin aksine mam amil kelime- ba görevler olarak belirleyen mam
eyh deildir. Gerçi nin tam anlamyla bir eyh deildir. amilin bu mayanda, medreseler
bütün hayat boyunca Gerçi bütün hayat boyunca mane- açtrm oluu, eitimi sürekli olarak
denetleyip gelitirecek tedbirler al
manevi dünyasn en vi dünyasn en çok etkileyen Molla ise oldukça düündürücü bir yönetim
Cemaleddinden ayrlmam, hep
çok etkileyen Molla dizinin dibinde ve yannda olmutur. yeteneine sahip olduunu gösterir.
Cemaleddinden Ona böylesine bir güzel nitelendirme Zamannda balayan, fkir ve sanat
ayrlmam, hep dizinin yaplmasnn nedeni olarak eyhine alanndaki gelimeler ise hayranlk
uyandracak kadar derin bir düün-
dibinde ve yannda kar göstermi olduu derin ba- cenin uygulamalardr.
ll sayabiliriz. Öte yandan mam
olmutur. Ona böylesine amil, imam oluuyla gelen siya- O kadar ki, bir yandan barut yapan
bir güzel nitelendirme si otorite kimliine ramen, hayat top döken bir yandan da okuyan ve
yaplmasnn nedeni boyunca okumaktan ve yazmaktan düünen Kafkas Müslümanlarnn
olarak eyhine kar kopmam, sürekli olarak notlar al- bu hali, hem cephede hem de cephe
m, notlar aldrm, hep ciddi bir gerisinde onlar kaviletiren bir dina-
göstermi olduu derin disiplin içinde çalm, bata Arap mikler toplamnn göstergesi gibidir.
ball sayabiliriz. edebiyat olmak üzere genel olarak maml döneminde Kafkas toplu-
edebiyatla birlikte yürüyen bir okuma munu Vilayetler ve Naiplikler ihdas
kadar iki yüzyl birbirine balayan bir serüveninden hiç kopmam, bunun ederek düzenleyen mam amilin,
serencam içinde filen elde silah 50 yannda mukayeseli ilim dallar üze- yannda yer alan ve onunla birlikte
yllk mücadele rinde çalm oluunu da ekleyecek dünyann bir daha görmedii bir di-
olursak; gerek hayatnda ve gerekse
mam amilin imamlnn 3. Yln- vefatndan sonra ona eyhlik sfatnn reni ve gazavat sürdüren Naipleri
da Çarn ordusu ani bir kararla 1837 yaktrlnn nedenlerini daha açk arasnda uayb Molla, Nur Muham-
ylnda çokça asker ve mühimmatla biçimde anlayabiliriz. med, Hitinav Musa, Ahverdil Muham-
birlikte büyük bir saldr ve kuatma med, Taof Hac, Kabet Muhammed,
harekat düzenleyerek; Hunzah, Gim- mam amil, bütün direniçi ve sa- Danyal Sultan, Sadullah, Duba Hac,
ri ve dier önemli yerleim birimleri- vaç kimliinden öte; bir siyasi oto- büyük olu Muhammed Gazigibi
ni ele geçirerek bu yerlere muhkem rite olarakta hayranlk uyandracak her biri kendi mücadelesi ve kendi
kaleler ina edip tüm Kafkasyay ele bir beceriye sahip olmutur. Banda hikayesiyle güzelleen nice gazavat
geçirme hesaplar yapyordu. Bu i- bulunduu topluluun onca sknts- erleri ve Naipleri de saymak gerek-
gal ve saldrlar esnasnda sürekli na ve sktrlmlna ramen, bir mektedir.

54 ÇEVRE, NSAN ve EHR | ARALIK 2014
|