Page 49 - CIS_1

ÇAY BAHÇELERİNDE pipetle kö-
pürtülen, mahalle aralarında uğ-
runa futbol maçları yapılan, leblebi ile
müthiş bir uyum yakalanan, yazlık sine-
malarda macera filmlerinin heyecanına
ortak edilen gazoz, o dönem için sadece
bir içecek değil, farklı bir kültür olarak
da karşımıza çıkıyor. Anadolu’nun ge-
leneksel lezzetleri ve içecekleri olan,
şerbet ve şurubu tahtından eden ga-
zozla tanışmamız Niğdeli bir Rum olan
Aleksandr Mısırlıoğlu sayesinde olmuş.
1890 yılında Fransa’ya giden Mısırlıoğ-
lu, orijinal adı gaze-use olan bu farklı
içeceğin yapımında kullanılan makine- Seyyar Gazozcu
ler ve üretim hakkı ile İstanbul’a ge-
lerek Karaköy’de ilk gazoz fabrikasını
kurar. Böylece İstanbul’un sokak sa- yer bulmayı başardı. Sokak satıcılarının
tıcılarının gazozlu maceraları başlar. en büyük kar etme aracı olan gazoz,
Şurup ve şerbete çok benzemeyen bu mahalle halkının da en büyük eğlencesi
baloncuklu, bol köpüklü içecek kısa za- olmuştu. GAZOZUN ON
manda Anadolu’ya da yayılmaya başlar. DOKUZUNCU YÜZYIL
Çocukluğu Gaziantep’te geçen şair Ülkü
Ana maddesi su olan, gazlı şerbet ola- Tamer, gazoz satıcıları ile mahalleli ara- SONLARINDA BAŞLAYAN
rak ünlenen bu eğlenceli içecek, suya sındaki ilişkiyi şöyle anlatıyor: “Gazozcu- SOKAK SALTANATI,
karbondioksit eklenerek yapılmaya ların başları kalabalık olurdu çoğu kere.
başlanır. Dinlendirildikten sonra suya Bir alıcı, yedi-sekiz seyirci. Tekerlekli 60LI YILLARIN
şeker, meyve suyu, aroma ve esans arabaların üstündeki buz kalıplarına ORTALARINA KADAR
eklenir. Gazlı depolarda saklanır, özel yerleştirilmiş şişelerden birini kaldırır- SÜRDÜ. ÖZELLİKLE
makinelerle şişelere doldurularak ka- dı gazozcu, iyice sallar, sorardı: ‘Caşar
paklanır. Buzdolabının olmadığı yıllar- mı, caşmaz mı?’ Alıcı, şişeyi süzerdi İKİNCİ DÜNYA
da gazozun dağlarda saklanmış kar ile bir süre. Kapak açılınca gazozun taşıp SAVAŞINDAN
kocaman kalıplar halinde üretilen buz- taşmayacağını kestirmeye çalışırdı.‘Ca- SONRA DEĞİŞEN
lar sayesinde soğutulduğu biliniyor. şar.’ Gazozcu da aynı görüşteyse, şişeyi TOPLUMSAL
bir daha sallar, yine sorardı: ‘Caşar mı,
İstanbul’da kısa sürede ünlenen ve YAŞAMDA
henüz tatmayanlar için lezzeti merak caşmaz mı?’ ‘Caşmaz.’ Gazozcu, öyle
uyandıran gazoz, bir süre sonra evlerde düşünmüyorsa, kapağı açardı. Gazoz ta- KENDİSİNE ÖNEMLİ
de üretilmeye başlanmış. Eski bir ye- şarsa, alıcı beleşten içerdi gazozu. Taş- BİR YER BULMAYI
mek kitabında gazozun tarifi şu şekilde mazsa parasını tıkır tıkır öderdi.” BAŞARDI. SOKAK
veriliyor: “İki dirhem asid sitrik (yani
limon tuzu), dört dirhem bikarbonat SATICILARIN EN
dö sud (karbonat) ile yarım kıyye suyu BÜYÜK KAR ETME
vaz edüp iki saat durduktan sonra sifon ARAÇLARI OLAN
namındaki şişeyi alup beş altı saat mü- GAZOZ, MAHALLE
rurundan sonra istimal oluna. (… bek-
letildikten sonra içile.)” HALKININ DA
EN BÜYÜK
Gazozun 19’uncu yüzyıl sonlarında
başlayan sokak saltanatı, 60’lı yılların EĞLENCESİ
ortalarına kadar sürdü. Özellikle İkinci OLMUŞTU.
Dünya Savaşı’ndan sonra değişen top-
lumsal yaşamda kendisine önemli bir

ÇEVRE, NSAN ve EHR | Ekim 2017 | Say 16 47