Page 27 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

İrde Çetintürk Gürtepe - Fatih Turan - Fatma Varank

ölçüm istasyonlarının sonuçları ile karşılaştırılmaktadır. HEY Portalı üzerinden
elde edilen hava kalitesi haritaları, Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı hava kalitesi
ölçüm sonuçları ile karşılaştırılarak doğrulanmaktadır (ITU, 2021).
Şehir ölçeğinde ise km çözünürlüğünde haritalar hava kalitesi yönetimde
yetersiz kalmaktadır. Yer seviyesinde hava kirliliğinin metre seviyesinde ciddi
değişiklikler gösterebildiği bilinmektedir. Bu amaçla hava kalitesi haritalarının
çözünürlüğünü arttıran yöntemler araştırılmış, hava kalitesi haritaları ile
birlikte, 3 boyutlu bina verisi, arazi kullanım verisi, topoğrafya gibi şehirlere
ait detayların kullanılacağı yeni bir dijital uygulama hazırlıklarına başlanılmıştır.
Hava kirliliği özellikle rüzgâr, hava durumundaki değişimler, yağmur ve sıcaklık
gibi meteorolojik koşullara göre de önemli değişiklikler gösterebilmektedir.
Aynı koşullarda aynı kirlilik emisyonu olan bir nokta ve etrafında farklı
meteorolojik şartlarda farklı kirlilik değerleri ölçülebilmektedir. Bu nedenle
şehirlerin 3 Boyutlu yapısının hava kalitesine etkisini tespit etmeye yönelik
bilimsel araştırmalar hız kazanmıştır (Zhang, 2022, Huang 2022, Zhang 2024).
Tüm bu varsayımlar ve bilgiler ışığında ihtiyacı karşılayabilecek bir hava
kirliliği analizi çözümü 3 Boyutlu Ortamda Hava Kalitesi Değerlerinin Tespiti
Projesi ile ortaya konulmuştur. (TURKSAT, 2021)
Hava kalitesi tespitinde geliştirilen yaklaşım ile;
a. Yüksek çözünürlükte mekansal ve zamansal dağılım yapılabilecek,
b. Bilimsel temelli, güvenilir bir model ile meteorolojik koşullara göre
kirlilik dağılımı hesaplanabilecek
ve sonucunda üretilecek analizler ve veriler ışığında ülke çapında karar
vericilere veya yerel yöneticilere;
a. Toplam nüfusun ne kadar oranda kirliliğe maruz kaldığının gösterilmesi,
b. Sağlık ve kentsel planlama ile ilgili çalışmaların daha gerçekçi
yapılabilmesi,
c. Hava kalitesinin iyileştirilmesine yönelik daha etkin tedbirler alınabilmesi,
gibi pek çok faydayı da sağlamış olacaktır.
Bu bakış açısıyla, şehirlerin bina yapısının hava kalitesine etkisi konusunda
araştırmalar henüz yeni hız kazanmış iken Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği
Bakanlığı yerli ve milli NEFES (New Emission Forecast & Evaluation System)
yazılımını hayata geçirerek uygulamaya almıştır (NEFES, 2021).
5 metreye kadar kısa mesafeleri dahi modelleyebilen 3 boyutlu NEFES
yazılımıyla hava kirliliğine neden olan noktalar ve kirlilik kaynağı tespit
edilebilmektedir. Geliştirilen yerli ve milli yazılım NEFES ile stratejik hava kalitesi
haritaları, 3 boyutlu bina modeli, kent atlası, topoğrafya, trafik yoğunluğu, arazi
kullanımı, kavşaklar, binaların yakıt tipi gibi çok sayıda etmen ve 100.000’den
fazla veri ele alınarak 3 boyutlu ortamda hava kalitesi değerleri 81 ilin merkezi

26 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi