Page 180 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Türkiye’de Potansiyel Çığ Başlama Bölgelerinin Tespiti, Çığ Mobil Uygulaması ve Çığ
Tehlike Haritalarının Hazırlanması Süreçleri: Palandöken Kayak Merkezi Örneği

Potansiyel çığ başlama bölgelerinin tespiti için ise uzaktan algılama
yöntemleri kullanılmıştır. Topografik parametreler kullanılarak potansiyel çığ
başlama bölgeleri Bühler ve diğerleri (2013) tarafından geliştirilen ve Yıldız ve
Akkuş (2022) dan uyarlanarak belirlenmiştir (Şekil 6).

Şekil 6. Potansiyel çığ başlama bölgelerinin tespitinde kullanılan algoritma.
Algoritmanın ana girdisi Sayısal Arazi Modeli (SAM)’dir. SAM, yeryüzünün
belirli bir bölgesine ait konum ve yükseklik verileri kullanılarak oluşturulan, o
bölgenin topografyasını ve arazi özelliklerini üç boyutlu olarak gösteren sayısal
bir modeldir. Bu model, o bölgedeki arazi detaylarını kapsamlı bir şekilde
temsil eder (Akgül ve diğerleri, 2016). Çalışmada kullanılan güncel 5 metrelik
SAM verisi, Erzurum Büyükşehir Belediyesinden temin edilmiştir.
Diğer algoritma parametreleri; eğim, yükselti, engebelilik ve eğrisellik gibi
topografik özelliklerdir (Şekil 7). Bu özellikler, bir bölgenin potansiyel çığ
başlama bölgesi olup olmadığının belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır.
Zemin yüzeyindeki engebelilik, kar örtüsünün zemine tutunmasında önemli bir
rol oynayan temel etmenlerden biridir (Ancey, 2001). Engebelilik, kesintisiz ve
zayıf kar tabakalarının oluşumunu engelleyerek çığ olma olasılığını etkileyebilir
(Schweizer ve diğerleri, 2003). Engebelilik parametresi olarak 0.03 den küçük
alanlar seçilmiştir. Engebeliliğin az olduğu alanlarda çığ olma olasılığı yüksektir
(McClung ve Schaerer, 1993). Minimum ve maksimum eğim değerleri ise
sırasıyla 28° ve 55° olarak belirlenmiştir. Büyük yıkıcı çığlar bu eğim aralığında
meydana gelmektedir. 28° eğimin altındaki alanlarda kar tabakasındaki kayma
direncinin gerilme direncini aşamaması nedeniyle genellikle çığlar oluşmaz.
55° üstündeki eğimli alanlarda ise kar birikmesi fazla olmadığından büyük
çığlar meydana gelmez (Ancey, 2001). Minimum yükseklik değerleri ise arazi
incelemeleri sonucunda 1950 m olarak seçilmiştir. İçbükey bölgelerde de
tabaka çığları oluşabildiğinden eğrisellik parametresi olarak -0.2 den küçük

179
Özel Sayı / 2024