Page 175 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Engin YILDIZ - İsmail BULUT

Türkiye’de yüksek riskli çığ alanlarında hâlâ yerleşim yerleri, turizm tesisleri
ve ulaşım altyapıları inşa edilmeye devam etmektedir. Türkiye’de çığ tehlike
ve risk haritalama süreçlerine ilişkin resmi bir yönerge veya düzenleme halen
bulunmamaktadır. Ülkemizde bazı akademik çalışmalar yapılmıştır. Bitlis Çayı
Havzası’nda yapılan çalışmada çığa duyarlı alanların tespiti amacıyla Coğrafi
Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlı bir analiz gerçekleştirilmiştir. Çalışmada yükseklik,
bakı, eğim, eğrisellik ve arazi kullanımı gibi coğrafi parametreler ağırlıklı
çakıştırma yöntemi ile analiz edilmiştir. Bu yöntem, sahada çığa duyarlı alanların
belirlenmesi için etkili bir araç olarak değerlendirilmiştir (İrcan ve Duman,
2024). Van’ın Çatak-Bahçesaray karayolu üzerindeki çığa duyarlı alanların
belirlendiği çalışmada ise yoğun kar yağışları ve çığ tehlikesinin yüksek olduğu
bölgede CBS ve Uzaktan Algılama teknikleri kullanılarak çığ duyarlılık haritası
oluşturulmuştur. Çalışmada, alanın birçok kısmında yüksek çığ duyarlılığı tespit
edilmiş ve riskin azaltılması için yerleşim ve beşerî faaliyetlerin kontrol altında
tutulması gerektiği vurgulanmıştır (Avşin ve Çakı, 2021).
Bayburt ili Aşağı Dere havzasında gerçekleştirilen çalışmada ilk olarak,
topografik parametrelere dayanarak 1992 hektarlık bir alanda 3.502 çığ
başlama bölgesi tespit edilmiştir. Ardından, ELBA+ 2D çığ simülasyon modeli
kullanılarak çığ akma ve birikme alanları belirlenmiş ve 7.269 hektarlık bir
alanın çığ tehlikesi altında olduğunu gösteren detaylı bir çığ tehlike haritası
oluşturulmuştur (Aydın ve Eker, 2017) . Davraz Kayak Merkezi için yapılan
çalışmada ise CBS tabanlı algoritma yardımı ile 539 tane potansiyel çığ
başlama bölgesi belirlenmiştir. Sonrasında ELBA+ iki boyutlu simülasyon
yazılımı ile çığ akma ve birikme bölgeleri belirlendikten sonra bilinen çığ
olayları ile karşılaştırılarak doğrulanan çığ tehlike haritası oluşturulmuştur
(Ersan ve diğerleri, 2017). Bir diğer çalışmada, Çoruh Nehir Havzası ve
civarında belirlenen birkaç alanda potansiyel çığ başlama bölgeleri tespit
edilmiş ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Sayısal Yükseklik Modelleri
(SYM) kullanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılan CBS
ve 2 Boyutlu çığ modelleme yazılımları ile çeşitli modelleme senaryoları
uygulanmış, farklı girdi parametrelerinin çığ akım karakteristiklerine etkileri
incelenmiştir (Uçar, 2014). Bir başka çalışmada ise RAMMS iki boyutlu çığ
simülasyon programı kullanılarak çığ tehlike haritaları oluşturulmuş ve Bitlis
ili Gazibey Mahallesi’nde çığ tehlike alanları belirlenmiştir. Elde edilen veriler
doğrultusunda yapısal önlemler alınarak çığ riskinin azaltılması hedeflenmiştir
(Meral ve Yüksel, 2024).
Bu çalışmada, “Palandöken Kayak Merkezi Çığ Tehlike Haritası”
oluşturulmuştur. Bu kapsamda, öncelikle aktif ve potansiyel çığ başlama
bölgeleri belirlenmiş, ardından bu veriler ÇEMGM tarafından geliştirilen çığ
mobil uygulamasına eklenmiştir. Son olarak RAMMS yazılımı kullanılarak çığın
akma ve birikme alanları hesaplanmıştır. Çalışmanın temel amacı, Erzurum
Palandöken Kayak Merkezi’nde çığ tehlikesini daha iyi anlamak, potansiyel

174 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi