Page 147 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 6

Batuhan Ateş Yılmaz - Barış Özgün - Edanur Gözet

Orta ölçekli konvektif sistemler, şiddetli yağışların başlıca oluşum nedenle-
rinden biridir (Maddox vd., 1979; Duffourg vd., 2018). Ani sellere ve heyelan-
lara neden olan şiddetli yağışlar genellikle uzun ömürlü yavaş hareket eden
yarı doğrusal konvektif sistem tarafından meydana gelir. Dikey olarak kesilmiş
akışlarda geri besleme (back-building) özelliği vardır (Bluestein & Jain 1985;
Kato & Goda 2001). Özellikle, toplam yağış, yağışın hızı ve süresiyle doğrudan
ilişkili olduğundan aynı yer üzerinde geri oluşum yapan konvektif sistemler
aşırı yağışa elverişlidir (Doswell vd., 1996; Schumacher ve Johnson 2005). Geri
beslemeli konveksiyonda, yeni hücreler yukarı akışta tekrar tekrar yenilenir-
ken, olgun hücreler aşağı akışta zayıflayarak konvektif bölgenin yarı-durağan
davranışına neden olur (Schumacher & Johnson 2005; Hitchcock ve Schuma-
cher, 2020) (Şekil 1). Geri besleme süreci, yüksek CAPE, düşük LFC ve bol su
buharı olan bir ortamda gerçekleşmektedir (Zhang vd., 2024). Bu tip sinoptik
olaylarda; güçlü bir ortatropsferik trof hattı ile birlikte yavaş hareket eden yü-
zey cephesi ve nem taşınması bölgede havanın yükselmesine yol açmaktadır.
Geri besleme sistemiyle ilişkili yağışlarda sıklıkla görüldüğü gibi, yoğun yağış
alanı çizgi şeklindedir (Ito vd., 2021). Literatür incelendiğinde geri beslemeli
yağışlarla ilgili çalışmaların az olduğu gözlemlenmiş olup genellikle yapılan
çalışmalar ve meydana gelen hadiselerin incelenmesinde 2-4 saat civarında
kütlelerin yaşam süresi geçirdiği görülmüştür.
Bu çalışmanın amacı; Türkiye’de meydana gelen kuvvetli gök gürültülü sa-
ğanak yağışlar neticesinde oluşan sellerden biri olan Trabzon/Araklı Selini (20
Eylül 2024) incelemek, sayısal model ürünlerine önermelerde bulunmak, uzak-
tan algılama ürünlerinin sel hadisesinin takibinde ve tahminindeki rolünün
önemini ortaya koymak ve bunlar için yapılacak yeni çalışmalar için çeşitli
önermelerde bulunmaktır.

Şekil 1. Back-building storms (Geri beslemeli yağışlar)

146 Çevre, Şehir ve İklim Dergisi