Page 326 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Kentsel Isı Adası Etkisinin Sistematik Bir İncelemesi:
Kentsel Form, Peyzaj Ve Planlama Stratejileri

Kentsel alanlarda parkların ve yeşil alanların evapotranspirasyon ve
gölge etkileri sayesinde sıcaklık düşmektedir. Araştırmalarda, genel olarak
yeşil alanların diğer alanlara oranla daha soğuk olduğu tespit edilmiştir. Bu
araştırmalarda, parkların ve yeşil alanların kentsel ısı adası etkilerini azaltmada
ve özellikle yaz aylarında soğutma enerji tüketimini azaltmada etkili olduğu
tespit edilmiştir. Aynı zamanda yaz aylarında yapı malzemelerinin neden
olduğu sıcak hava dalgalanması da dengelediği sonucuna ulaşılmıştır (Mirzaei
ve Haghighat, 2010; Mohajerani vd., 2017; Bai vd., 2018; Gago vd., 2013;
Antoszewski vd., 2020; Filho vd., 2021). Su yüzeylerinin de kentsel ısı adası
etkisini azaltmada bir rolü bulunmaktadır. Yapılan çalışmalar, su yüzeylerinin
hava sıcaklığını yaklaşık 2,5 °C kadar düşürebileceğini göstermiştir (Jin vd.,
2005; Bowler vd., 2010; Gunawardena vd., 2017). Fakat bu etkinin özellikle
akarsularda mevsimsel olduğu bilinmektedir. İlkbahar ve yaz aylarında su
yüzeyleri çevreyi soğuturken, sonbahar ve kış aylarında ise ortam sıcaklığı belli
bir miktarda etkilemektedir (Wu vd., 2019).
Ağaçlar ve bitki örtüsünün kentsel ısı adası etkisinin azaltılmasında ve kentsel
çevre kalitesinin artırılmasında genel olarak en etkili ve az maliyetli olduğu
belirtilmektedir. Ağaç taçları, yaya bölgelerinde gölge sağlayan bir unsur
olarak kullanılmaktadır (Norton vd., 2015; Jaganmohan vd., 2016; Broadbent
vd., 2018; Taleghani, 2018). Gölgeleme etkisi, yaz mevsiminde radyasyonun
ve sıcaklığın azaltılmasında etkili bir yöntem olarak kabul edilmektedir (Pataki
vd., 2011; Taleghani, 2018; Hu vd., 2020; Park ve Guldmann, 2021). Ağaçların
gölgesinin büyüklüğü ve miktarı taç yoğunluğuna bağlıdır. Geniş yapraklı,
tepesi yoğun olan ağaçlar kaliteli bir gölge etkisi oluşturmaktadır (Shashua-Bar
vd., 2010; Lin vd., 2010; Meier ve Scherer, 2012; Antoszewski vd., 2020). Ağaç ve
bitki örtüsü gölgelerinin enerji tüketiminde de azaltıcı bir etkisi bulunmaktadır
(Akbari ve Konopacki, 2005; Gago vd., 2013; Antoszewski vd., 2020). Sadece
bitki örtüsünün binaları soğutmada yaklaşık %10’a varan bir tasarruf sağladığı
tespit edilmiştir (Robitu vd., 2006; Gago vd., 2013). Özellikle yurtdışında tercih
edilen yeşil çatı uygulamaları da kentsel ısı adası etkisinin azaltılmasında
etkili bir yöntem olarak kabul edilmektedir. Birçok araştırmada, yeşil çatıların
çevrelerindeki sıcaklığı, yaklaşık 10-15 °C’ye kadar düşürdüğünü ve binaların
ısı yalıtımını artırdığı tespit edilmiştir (Chudnovsky vd., 2004; Oberndorfer vd.,
2007; Lehmann, 2014; Jaganmohan vd., 2016; Antoszewski vd., 2020).
Kentlerin, iklim değişikliğini hem uyum içerisinde yönetilmesi hem de
olumsuz etkilerini hafifletmek amacıyla yeşil altyapı kaynaklarına önem
vermeleri önemli bir gerekliliktir. Yeşil altyapı kaynakları uyum ve hafifletme
aşamalarının yanı sıra aynı zamanda kentlerde insan faaliyetleri sonucunda CO 2
emisyonlarının yaklaşık %70’ini engellemektedir. Bu nedenle, kentsel ısı adası
etkisinin azaltılması için stratejilerde öncelikle yer verilmesi gerekmektedir.

Yıl 2 / Sayı 4 / Temmuz 2023 311