Page 186 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Afetlerle Mücadelede Bir Araç Olarak Kentsel Dönüşüm ve Afet Sonrası
Konut Uygulama Örnekleri

Bugün afetlere maruz kalarak yıkılan veya ağır hasar gören konutların hemen
hemen hepsi ya mekânsal olarak uygun alanlara yapılmamış ya da mimari ve
malzeme olarak fenni usullere göre inşa edilmemiş projelerdir. Ülkemizin ve
şehirlerin büyük bir kısmının deprem kuşağı içinde yer alması, milyonlarca
konutun mühendislik hizmeti almadan veya günümüz deprem yönetmeliklerine
göre inşa edilmediğini göz önüne aldığımızda, afetlerle mücadelenin en
önemli unsurlarından birinin kentsel dönüşüm olduğu öne çıkmaktadır.
Bu çalışma ile Türkiye’de meydana gelen afetlerin genel değerlendirmesi
yapılmış; en uygun çözüm olarak görülen kentsel dönüşümün önemi üzerinde
durularak nitel içerik analizi ile sorunun çözümüne yönelik örneklendirmelere
yer verilmiştir.

2.Türkiye’de Afetlerin Kısa Tarihi

Yeryüzünde 31 çeşit doğal afet belirlenmiş olup, bunun 28 tanesi meteorolojik
afetlerden oluşmaktadır. Ülkemizi etkiyen afetlerin başında depremler, seller,
toprak kaymaları, kaya düşmeleri, çığ ve yangınlar gelmektedir (AFAD, 2023).
Yapıların güvenli tasarım ve inşasına yönelik hazırlanan ve farklı yıllarda
yayımlanan 10 yönetmelik sel, heyelan gibi afetler de göz önüne alınarak
uygulamaya konmuştur. Ancak zaman içinde, yıkıcılığı ve geniş alanları
etkilemesi nedeniyle depremler afetler içerisinde öncelikle ele alınmış ve
yönetmeliklerin de ağırlık noktasını oluşturmuştur (TBMM, 2021:121). 1962
Yönetmeliği’nden itibaren sel ve yangın afetleri de yapılar için deprem ile
birlikte ele alınmaya başlamıştır. 3
Türkiye’de meydana gelen afetlerde yaşanan can kayıplarının yüzde 90’ı
depremlerden, yüzde 10’u ise heyelan, sel ve taşkınlardan kaynaklanmaktadır
(Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, 2019). 1900-2023 yılları arasında can kaybına
veya hasara neden olan 250 civarında büyük deprem meydana gelmiş (TBMM,
2023: 89) bu depremlerde 138.594 kişi hayatını kaybetmiştir. Türkiye’de can
kaybı ve ağır hasar bakımından meydana gelen büyük depremler sırasıyla;
1939 Erzincan, 1999 Gölcük merkezli Marmara, 2011 Van, 2020 yılında Elazığ,
Malatya ve İzmir depremleridir (TBMM, 2021: 62).
Ülke nüfusunun neredeyse dörtte birinin etkilendiği Marmara depremi,
Türkiye inşaat sektörü için bir yıkım olmuştur. Yaklaşık 66 bin konut ve 11 bin
işyeri ağır hasar, 67 bin konut ve 10 bin işyeri orta hasar, 80 bin konut ve 9
bin700 işyeri hafif hasar olmak üzere toplamda 3,5 milyon konut etkilenmiş,
17.479 kişi hayatını kaybetmiş, 43.953 kişi de yaralanmıştır (Özmen,1999:6).

3 Ülkemizde yapıların depreme karşı güvenliğini sağlamak amacıyla 1940 yılından günümüze kadar
10 deprem yönetmeliği yayımlanmıştır. İlk deprem yönetmeliği 1939’da meydana gelen ve yüzyılın
büyük depremlerinden biri olarak kayıtlara geçen 7.9 büyüklüğündeki Erzincan Depremi’nden
sonra 1940 yılında “Zelzele Mıntıkalarında Yapılacak İnşaata Ait İtalyan Yapı Talimatnamesi” adıyla
İtalyan Yönetmeliği’nden tercüme edilerek yayımlanmıştır.

Yıl 2 / Sayı 4 / Temmuz 2023 171