Page 116 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Dirençli Şehirler İçin Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımında Sismik İzolasyon

araştırılmış ve taban devrilme momentinin izolatörsüz duruma göre 1/10
oranında azaltıldığı ortaya konmuştur. Sismik izolasyonlu binaların, köprülerin
ve nükleer güç santrallerinin tasarımına yönelik kurallara ait ilk dönem bilgileri
Blakeley vd. (1979) makalesinde yer almaktadır. Kurşun çekirdekli kauçuk
izolatörlerin deneysel performansları, Yeni Zelanda’da gerçekleşen ve bir
bina ile üç köprüdeki ilk kullanımları ve kurşun çekirdeğin tasarımına yönelik
kurallar Robinson (1982) tarafından ortaya konmuştur. Sismik izolasyonun
1990’ların başına kadarki dönemi kapsayan tarihçesi, dünya çapındaki ilk
dönem uygulamaları ve bazı sismik izolasyonlu yapıların gerçek depremler
altındaki davranışları Buckle ve Mayes (1990) tarafından özetlenmiştir.
Sismik izolasyonla ilgili yakın dönem araştırma çalışmaları son 20 yılda
gerçekleştirilen çalışmalar olarak ele alınabilir: Alhan ve Gavin (2004),
doğrusal ve doğrusal olmayan sismik izolasyon sistem parametrelerini
değerlendirdikleri çalışmada L şeklinde bir plana sahip sismik izolasyonlu
prototip bir bina modelini örnek olarak incelemişlerdir. Lin (2007) tarafından
gerçekleştirilen çalışmada, Taiwan sismik izolasyon yönetmeliğinde de yer
alan ve %5’den fazla sönüm oranına sahip sismik izolasyon sistemlerindeki
yüksek sönümün etkisini izolasyon sistemi deplasmanı hesabına azaltıcı yönde
yansıtan sönüm ölçekleme faktörünün doğruluğu 1999 Chi-Chi Depremi’nden
elde edilen 338 deprem kaydı kullanılarak kontrol edilmiştir. Sonuçta, sönüm
ölçekleme faktörünün yüksek olduğu belirlenmiştir. Sismik izolasyonlu yapılar
için yapı-zemin etkileşimi nümerik olarak Luco (2014) tarafından incelenmiştir.
Kumar vd. (2015), Buffalo Üniversitesi’nde gerçekleştirdikleri deneysel
çalışmalarda kauçuk izolatörlerin çekme altındaki davranışını incelemişler, bu
tür izolatörlerde büyük deprem kuvvetleri altında ortaya çıkabilecek çekmenin
kavitasyon problemine yol açacağını belirleyerek çekme altındaki kauçuk
izolatör davranışı için nümerik bir model geliştirilmişlerdir. Yuvarlanan/top
(rolling-type) izolatörler yüz yıllık bir geçmişe sahip olmasına rağmen ancak
son dönemde popülerlik kazanmaya başlamıştır. Bu izolatörlerin tarihi gelişimi
ve geleceğine yönelik değerlendirmeler Harvey ve Kelly (2016) tarafından
ortaya konmuştur. Losanno vd. (2019), uygulamada yer alan mühendislerin
sismik izolasyon tasarımını daha pratik şekilde uygulayabilmesi için Eurocode
kurallarına dayalı tasarım tabloları geliştirmişler ve bu tablolar kullanılarak
gerçekleştirilen örnek bir tasarım ortaya koymuşlardır. Bir başka benzer
odaklı çalışmada (Furinghetti, 2022), en çok kullanılan kauçuk ve eğri yüzeyli
sürtünmeli izolatörlerle öntasarım için basit ve hızlı tasarım yaklaşımları
geliştirilmiş ve bir örnek çalışma ile basit tasarım sonuçları tam 3-boyutlu
sonlu elemanlar modeli kullanılarak yapılan tasarımla karşılaştırılmıştır. Kanbir
vd. (2020), üstyapı modelleme yaklaşımının kurşun çekirdek ısınmasına
maruz kalan kurşun çekirdekli kauçuk izolatörlere sahip binaların davranışının
gerçeğe en yakın biçimde belirlenmesindeki rolünü göstermişlerdir. Murota

Yıl 2 / Sayı 4 / Temmuz 2023 101