Page 230 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Yüzeysel Akış Riskinin Peyzaj Deseni Çerçevesinde Değerlendirilmesi:
Kastamonu Merkez İlçe Örneği

giyim gibi sektörlerde kullanılmak üzere kontrolsüz toplanması, özellikle Alpin
kuşağa dahil olan alanlarda aşırı otlatma yapılması, yol yapım ve taş-maden
ocağı faaliyetleri sayılmaktadır.

2. Yöntem

Yüzeysel akış, arazi kullanımı/arazi örtüsü sınıflarının karakteristik özellikleri
ve bu sınıfları teşkil eden ünitelerin mekânsal düzenlenişi ile doğrudan ilişki
kuran bir olgudur. Çeşitli Ak/Aö sınıfı yağış sularını yönetmek açısından farklı
kabiliyetlere sahiptir. Schueler (1987) vejetasyonla kaplı alanların (özellikle
ormanların) kentsel dokuya oranla yüzeysel akışı %50 oranında geciktirebildiğini
vurgulamaktadır. ABD Çevre Koruma Ajansının (U.S. Environmental Protection
Agency-EPA), Federal Kurumlar Arası Akarsu Restorasyon Çalışma Grubu
(the Federal Interagency Stream Restoration Working Group-FISRWG) ulusal
mühendislik rehberi, hidroloji verileri doğrultusunda derlediği verilere göre
ise %75-%100 oranında geçirimsiz yüzeyle kaplı kentsel bir dokuda yağış
suları %30 oranında evapotranspirasyonla atmosfere dönerken, %55 oranında
yüzeysel akışa geçmektedir. Buna karşılık %10 oranından az geçirimsiz yüzeye
sahip vejetasyonla kaplı (ağırlıklı olarak orman) bir alanda ise yağış suları %40
oranında evapotranspirasyona uğramakta ve sadece %10 oranında yüzeysel
akışa geçmektedir. Farklı AK/AÖ sınıfının yüzeysel akışa gösterdiği reaksiyon
çeşitlilik göstermekle birlikte bu sınıfların mekânsal düzenlenişinin bu süreçle
ilişkisi merak uyandırmaktadır.
Araştırma üç adımdan oluşmaktadır. İlk adımda yüzeysel akış riski analitik
hiyerarşi sürecine dayalı olarak değerlendirilmiştir. İkinci adımda CORINE
sınıflandırma sistemine göre sınıflandırılmış olan araştırma alanında farklı
sınıfların mekânsal düzenlenişi hakkında bilgi sahibi olabilmek üzere peyzaj
desen analizi gerçekleştirilmiştir. Son adımda ise yüzeysel akış riski, AK/AÖ
sınıflarının mekânsal düzenleniş ölçütlerine göre değerlendirilerek Kastamonu
Merkez ilçe için sürdürülebilir kalkınmaya yönelik öneriler geliştirilmiştir.

2.1. Analitik Hiyerarşi Yöntemine (AHY) Dayalı Yüzeysel Akış Riski Analizi
Bir dizi alternatifin analiz edilmesi ve karşılaştırılması, farklı etki tiplerinin,
her bir alternatifin kıymetine dair bir değerlendirme elde edecek şekilde
dengelenmesini gerektirir. Çok ölçütlü analiz, birden fazla etkenin bir
arada değerlendirilmesini gerektiren durumlarda, ölçütleri sistemli hale
getirebilmektedir. Bu analiz tipi matematiksel programlama tekniklerini
kullanarak, etkiler hakkında elde edilen bilgiyi karar vericilerin tercihleriyle
entegre eden bir çerçeve sağlar (Collins vd., 2001; Geneletti, 2005 ve
2007). Ancak sadece karar vericinin değerlendirmesine bırakılan çok ölçütlü
değerlendirmelerde görece artmaktadır. O nedenle karar vericinin atadığı

Yıl 2 / Sayı 3 / Ocak 2023 215