Page 228 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 3

Yüzeysel Akış Riskinin Peyzaj Deseni Çerçevesinde Değerlendirilmesi:
Kastamonu Merkez İlçe Örneği

“Avrupa Peyzaj Sözleşmesi (APS)” Peyzaj kavramını ve kapsamını ortaya
koyan en önemli belge konumundadır (APS-Floransa, 2000). Bununla birlikte
“Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (International Council on Monuments
and Sites-ICOMOS) “İnsani Değer Olarak Miras ve Peyzaj” hakkındaki
“Kültürel mirasın ve peyzajların barışçıl ve demokratik toplumları desteklemek
için taşıdığı değere ilişkin ilke ve tavsiyeler” bildirgesinde (Floransa Bildirgesi),
peyzaj kavramını ve etki alanlarını değerlendirmiştir. Bildirgede peyzajların,
geçmişten geleceğe somut ve somut olmayan değerler taşıyabileceğine,
dolayısıyla kültürel mirasın ayrılmaz bir parçası olduğuna vurgu yapılmıştır. Bu
yaklaşımla, toplulukların kimlik değerlerinin vazgeçilmez unsuru olan kültürel
miras ve peyzaj kavramlarının, biyolojik çeşitliliğin de korunmasını güvenceye
alan geleneksel uygulamalar ve bilgiler üzerinden sürdürülebilirliğinin
sağlanması gerektiğinin altı çizilmektedir (ICOMOS, 2014).
Peyzajlar kültürel, sosyo-ekonomik, çevresel ve aynı zamanda insan nüfusunun
esenliğiyle ilgili önemli ilişkileri barındırmaktadır ve bu bağlamda ekonomik,
sosyal ve çevresel süreçleri bütünleştirebilen bir yapı sergilemektedir. Peyzajların
bu kritik yapısı, aynı zamanda sürdürülebilir gelişme stratejilerinin başarıyla
uygulanabileceği yerler olarak görülmelerini sağlamış, peyzajdaki diğer canlı
türlerinin ve canlıların yaşam alanlarının da insanlar tarafından belirlendiği ve
korunduğu bir “biyokültürel anlayış” tavsiye edilmiştir. Yine aynı bildirgede,
koruma ile yenilik arasındaki yapay ayrım sorgulanmış; bu bağlamda kültürel
peyzajların, yeni ekonomik gelişme modelleri, iklim değişikliğine karşı tutumlar,
risk yönetimi, biyolojik çeşitliliğin korunması ve insan sağlığı gibi hayati önem
taşıyan konulara ev sahipliği yapması gerektiği vurgulanmıştır (ICOMOS, 2014).
Kentsel peyzajların sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda planlanıp
yönetilebilmesi, analiz ve değerlendirme süreçlerine bütüncül bir bakış
açısının getirilmesini gerektirmektedir. Kompleks bir yapı sergileyen kent
ekosisteminin bileşenleri arasında ilişkiler kurabilmek ve çıkarımlar yapabilmek
üzere öncelikle doğru göstergelerle hareket edilmesi gerekmektedir.
Bu araştırmanın amacı, Kastamonu ili, Merkez ilçesi örneğinde kent
ekosisteminin göstergeleri olarak peyzaj deseni ile yüzeysel akış riski arasındaki
ilişkileri yorumlamak ve kent ekosisteminin sürdürülebilirliğine yönelik öneriler
geliştirmektir. Bu bağlamda araştırma alanında öncelikle eğim, bakı, yükselti
ve arazi kullanımı/arazi örtüsü (AK/AÖ) sınıfı (CORINE sınıflandırma sistemi
referans alınmıştır) üzerinden geçirimlilik katmanı analitik hiyerarşi sürecine
dayalı risk analizine tabi tutularak yüzeysel akış riski değerlendirilmesi
yapılmıştır. İkinci aşamada araştırma alanına ait AK/AÖ sınıflarına dayalı
olarak belirlenen kültürel peyzaj tiplerinin mekânsal düzenlenişi, desen analizi
yardımıyla değerlendirilmiştir. Son olarak yüzeysel akış riski ile peyzaj deseni
arasındaki ilişkiler yorumlanarak sürdürülebilir kalkınmaya yönelik öneriler
geliştirilmiştir.

Yıl 2 / Sayı 3 / Ocak 2023 213