Page 50 - index

Şimdi biraz işin felsefi tarafına deği-
necek olursak batı dünyası modernite
süreci ile beraber, bilim ve teknoloji
daha ağırlık kazanıyor. Ve rasyonellik
düşüncesi tabiatın; denetlenelebilir,
kontrol edilebilir hatta ehilleştirilme-
si gereken bir şey olduğu düşüncesi
üzerine kuruluyor. Rasyonellikte diyor
ki neyi ne kadar denetlersen o kadar
iyidir. Bendeniz çok uzun yıllar önce-
sinde İngiltere’de çocuk psikiyatrisi
üzerine çalışmıştım. O dönemden bir
gazete haberi hatırlıyorum. “İki tane
ev var yan yana… Bir adam çimlerini
biçmiyor. Diğer adam çimlerini diğer
bütün İngilizler gibi normal zamanında
biçiyor. Çimi biçmeyen adamı şikâyet
ediyor, komşuları diyorlar ki bu adam
bizim göz zevkimizi bozuyor.” diyor.
Bütün bunlar çok önemli sorular… göz kontağı kuracak ve işine devam İntizam zevki o kadar enteresan ki, o
edecektir. Bu beraberinde neyi getiri- intizam fikri insanlara o kadar sira-
Ve şehir 2023 gibi bir projenin için- yor, elbette yabancılaşma problemi-
de olmak hasebiyle sizin de çok uzun ni. Yani şehrin içinde insanlar birlikte yet etmiş ki hem bir kural toplumunu
uzadıya üzerinde düşünmeniz gereken olamadıkları için aynı meydanı payla- hem de bir rasyonalite toplumunu or-
sorular… Kadim şehir gibi çok önem- şamadıkları için giderek birbirlerine taya çıkıyor. Modernitenin ruh sağlığı-
li bir başlığı gündeminizin merkezine yabancılaşıyorlar. mızı nasıl etkilediğine yönelik olarak
bazı düşünürlerden örnekler vere-
yerleştirmişsiniz. Kadim şehir dediği- ceğim. Nietzsche, Frankly, Freud ve
miz zaman ilk önce İslam şehirlerine Bakın, İstanbul’da yeni mahalleler
bakmalıyız. İslam şehirlerinde birkaç kuruldu. Bu mahallelerde çok büyük Jung’dan… Nietzsche meşhur düşü-
unsur görüyoruz. Bunlardan bir tanesi projeler var. Bu projeler, lüks yaşa- nür, “Tanrıyı biz öldürdük” diyor. Aslın-
pazardır. İslam şehrinde çok canlı bir mayı seven üst segmente hitap eden da burada anlattığı sembolik bir ölüm-
Pazar hayatı görüyoruz. Bunu Anado- projelerdir. O mekânlarda yeni bir in- dür. Yani değerlerin, sosyal bağların,
lu’nun birçok şehrinde hala görebilir- san tipi zuhur etti. Oradan gelen bir güvenin ve hayattaki anlamın kaybol-
siniz. Bendeniz Konya’da, Kayseri’de, dostum market ve lokanta işletiyordu, masından bahsediyor. Aslında “Tan-
Trabzon’da, Elazığ’da bunun çok canlı bana “buranın insanı çok farklı” dedi. rı’yı işitmeyi öldürdük, O’nun hayatı-
örnekleri ile karşılaştım. Kendisinin Erenköy’de daha klasik bir mızdaki varlığını öldürdük, görmezden
mahallede de bir dükkânı var. Şarkü- gelmeye başladık” diyor. Bu ölüm bize
Çarşı veya Pazar nedir geçmiş uygar- teri işi yapıyor. “Orada insanlarla soh- istikrarsızlığı getirecek ve yolumuzu
lıklarda? Sadece bir şeylerin alınıp bet edersiniz, ahbap olursunuz” dedi. kaybettirecek diyor. Freud bizim mes-
satıldığı yer midir? Yoksa başka bir “Burada insanlarla ahbap olamıyoruz. leğimizin pirlerinden Jung’da öyle. O
fonksiyona da hizmet eder mi? Bence İnsanlar çok sert” dedi. da diyor ki “insan bencildir.” İçgüdü-
bu tip alanların psikolojik bir fonksi- Bu şunu gösteriyor. İnşa ettiğimiz sel yaşamı saldırganlığa yöneliktir.
yonu vardır. O da insanların buluşma mekânlar zihniyetleri de belirliyor. Ku- Uygarlık bunu törpüler diyor. Medeni-
noktası olmalarıdır. Konuşma noktası- leler inşa ettiğimizde o kulelerde ya- yet dediğimiz şey insanın saldırganca
dır, sohbet etme noktasıdır. İnsanların şayan insanlar daha yatay şehirlerde arzularını sınırladığı bir şeydir diyor.
birbiri ile etkileşime girdiği yerlerdir. mahalle hayatında yaşayan insanlar- Şehir hayatı da bizim saldırganlığımı-
Modern şehirlerde ise bu tür buluşma dan çok daha farklı davranışlar gös- zı önlediğimiz bir yerdir diyor. Jung’da
noktaları neredeyse yoktur. Süper- teriyor. Dolayısıyla şehir, zihniyeti de kollektif bir ruh yitiminden bahsediyor.
markette çalışan bir kasiyerle sohbet belirliyor. Hâlbuki daha çok, zihniyet Dini ve efsanevi sembollerle ilişki-
etmeye çalışın bakalım, kendisi sohbet mekânı belirler. Zihniyet bazen şehrin nin yitirilmesinden bahsediyor ve “ne
etmek isteyecektir ama çok hızlı bir oluşumuna tesir eder ama bazen far- kadar maddeci uygarlık o kadar mut-
şekilde bir sonraki müşteriye geçmesi kında olmadan yaptığımız şeyler doğ- suzluk” diyor. Frankl yine önemli bir
gerektiğinden, sizinle sadece anlık bir rusu zihniyetimizi de şekillendirebilir. psikoterapist, psikiyatri düşünürü…

48 Çevre, nsan ve ehir | Aralk 2016 | Say 15