Page 98 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Çalışmalarında Coğrafi Bilgi Sistemleri ve
Uzaktan Algılama Teknolojilerinin Kullanımı

bu bileşenlerin temelini oluşturmaktadır. Yazılım ve donanım diğer önemli
bileşenlerdir. Bir diğer bileşen CBS teknolojisinin etkin olarak kullanmasını
sağlayan insandır. Çeşitli kaynaklardan (uydular, hava fotoğrafları, GPS cihazları
vb.) mekânsal veriler toplanır. Bu veriler CBS yazılımları (ArcGIS, Netcad, QGIS
vb.) kullanılarak organize edilip depolanır, veriler arasında ilişki ve desenler
ortaya konur. Daha sonra haritalar, grafikler ve raporlar aracılığıyla veriler
görselleştirilir ve kullanıcıya sunularak çevre yönetimi, şehir planlama, afet
yönetimi, tarım, ulaşım gibi birçok alanda karar destek sistemi olarak kullanılır
(Uça Avcı vd., 2015).
Uzaktan algılama (UA), yeryüzünü ve yeryüzündeki kaynakları yeryüzüyle
herhangi bir fiziki temas gerektirmeden uzayda yer alan sensörler aracılığıyla
elektromanyetik dalgalar kullanarak spektral, mekânsal ve zamansal verilerin
elde edilmesi ve incelenmesi teknolojisidir (Ramachandra & Kumar, 2004).
Uzaktan algılama, uydular ve hava araçlarıyla yeryüzüne yansıyan veya yayılan
enerji algılanarak verilerin toplanmasına dayalıdır. Toplanan verilere, görüntü
işleme teknikleriyle filtreleme, görüntü kalitesini iyileştirme, geometrik
dönüşüm yapılmaktadır. Tüm bu veriler kategorize edilerek doğruluk analizleri
yapılmakta ve sonuçların güvenilirliği kontrol edilmektedir. Uzaktan algılama
teknolojileri haritacılık, ormancılık, çevre izleme, jeoloji, şehir planlama ve
hidroloji gibi birçok alanda kullanılmaktadır (Özenen-Kavlak vd., 2022)
CBS ve UA teknolojilerinin kullanımı, 20. yüzyılın ortalarına kadar gitmekte
olup ABD Ulusal Havacılık Uzay Dairesi (NASA) / Amerika Birleşik Devletleri
Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS) ortak programı olan Landsat yer gözlem
uydusunu başlattı ve böylece dünya yüzeyinin detaylı görüntüleri sağlandı
(Chaminé vd., 2021; Navalgund vd., 2007). 1970’ler ve sonrasında CBS ve UA
teknolojileri, bilgisayarların coğrafi verileri işleyebilme kapasitesinin artmasıyla
gelişmeye başladı. Bu teknolojiler ülkemizde de pek çok alanda yarar
sağlamakta olup çölleşme ve erozyon durumlarının izlenmesi çalışmalarında
entegre bir şekilde kullanılmaktadır. Böylece daha kapsamlı ve doğru analizler
yapılabilmektedir (Duman & İrcan, 2022; Karagöz vd., 2017). Uydu görüntüleri
bitki örtüsündeki, toprak nemindeki ve kara yüzey koşullarındaki değişiklikleri,
çölleşme ve erozyonun kritik göstergelerini tespit edebilir. Daha sonra CBS
bu değişiklikleri zaman içinde analiz edip, eğilimleri belirleyerek, gelecekteki
etkileri tahmin edebilmektedir. Bu kombinasyon etkili arazi yönetimi ve
koruma stratejilerinin planlanması ve uygulanmasında yardımcı olabilmektedir
(Chaminé et al., 2021).
Bu bağlamda, literatürde yer alan çalışmalar değerlendirilerek, coğrafi bilgi
sistemleri ve uzaktan algılama teknolojilerinin çölleşme ve erozyonla mücadele
çalışmalarında potansiyeli ortaya konulmuştur.

97
Yıl 3 / Sayı 5 / Ocak-Haziran 2024