Page 97 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Mustafa Sert - Abdullah Emin Akay - Ayhan Ateşoğlu

1. Giriş

Hızla gelişen sanayi, yanlış arazi kullanımı, kentlerdeki düzensiz artış,
günümüz dünyasının en önemli sorunlarından olan iklim değişikliği gibi
etmenler doğal kaynakların hızla tükenmesine ve birçok çevresel bazı sorunlara
neden olmaktadır. Bunların başında arazi örtüsünün kaybolması sonucu oluşan
çölleşme ve savunmasız kalan toprağın bir yerden başka bir yere taşınımıyla
oluşan erozyon gelmektedir. Arazi örtüsü ve toprak kayıpları sonucu ekosistem
ciddi bir şekilde zarar görmekte, geniş araziler terk edilmekte, ekolojik
göçler yaşanmakta, biyoçeşitlilik kayıpları meydana gelmekte, gıda güvenliği
doğrudan ve dolaylı olarak etkilenmektedir. Bu sorunların çözümüne yönelik
projeler geliştirilmesi, gerekli önlemlerin alınması ve politikalar geliştirilmesi
için problemin kaynağının tespit edilmesi elzemdir.
Dünya genelinde her yıl 20 milyon hektar verimli toprak degradasyona,
24 milyar ton toprak ise erozyona uğramaktadır. Kurak alanların %70’i de
çölleşme riski altında bulunmaktadır (AbdelRahman, 2023; GSP, 2017). Gıda
ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture Organization) (FAO) öncülüğündeki
Küresel Toprak Ortaklığı raporlarına göre dünya çapında her yıl 75 milyar ton
toprak erozyona maruz kalmaktadır (GSP, 2017). Ülkemizde her yıl 642 milyon
ton toprak su erozyonu sonucu taşınırken %22,5’lik alan da yüksek çölleşme
riski altında bulunmaktadır (ÇEM, 2017; Erpul vd., 2020).
Uzaktan algılama ve uydu teknolojileri, yeryüzünün ve doğal kaynakların
kolaylıkla izlenmesine, doğal kaynaklardaki değişimlerin analiz edilmesine,
risk bölgelerinin tespit edilerek etkin bir planlama yapılmasına olanak
sağlamaktadır. Yersel ölçüm yöntemleri yani sahada verilerin toplanması,
bu verilerin bilgisayar ortamına aktarımı son derece maliyetli ve nitelikli
işgücü gerektirmektedir. Bu teknoloji, coğrafi verilerin hem zamandan hem
işgücünden tasarruf sağlayarak kolaylıkla toplanmasını mümkün kılmaktadır.
Bu makalenin amacı, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA)
teknolojilerinin çölleşme ve erozyonla mücadele çalışmalarında kullanımı ile
yapılan çalışmaları derlemek ve sentezlemektir.

2. Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama
(UA) Teknolojileri

CBS, çevresel envanterin çıkarılmasında, değişimlerin, etken faktörlerin
gözlemlenmesinde, mevcut uygulama ve planlara dayalı tahminlerde
kullanılabilen çok sayıda farklı istatistiksel ve mekânsal verinin sistematik
olarak sunulmasıdır. Coğrafi bilgi sistemleri bazı ana bileşenlerden meydana
gelmektedir; veri (uydu görüntüleri, haritalar, küresel konumlama sistemi),

96 Çevre, Şehir ve Çölleşme ve Erozyon