Page 226 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

Kurak ve Yarı Kurak Alanlarda İklim Dirençli Bitkilerin Kullanılması

Arazi hazırlığı çalışmalarına başlanmadan önce, çalışmanın sürdürülebilirliğini
sağlamak amacıyla risk, problem ve paydaş analizleri yapılmaktadır. Risk
yönetimini sağlamak ve projede başarıyı artırmak için, problemlere nasıl
ve ne şekilde müdahale edileceği tespit edilerek, yerel yönetimler ve saha
çevresinde yaşayan yöre halkı proje çalışmasına dâhil edilmektedir. Paydaşların
destek sağlayamayacağı ve yöre halkının faaliyet istemediği yerlerde çalışma
yapılmaması uygun görülmektedir.
Yine, sahanın ön çalışma ve etüt çalışmaları kapsamında, mikro iklim,
toprak, topografya, işbirlikçiler ve çevre koşulları (antropojenik etki, ulaşım,
su kaynağına yakınlık vb.) dikkate alınmaktadır. Etki, etkilenebilirlik ve risk
analizlerinin yapıldığı ön çalışmada, ekolojik faydanın yanında kırsal istihdamı
destekleyecek sosyoekonomik katkılar da göz önünde bulundurularak, Şekil 15: 1964 yılı; Konya, Karapınar rüzgâr kırıcı çit perdelerin arasına fidan
faaliyetin uygulanabilir ve sürdürülebilir olup olmadığı değerlendirilmektedir. dikiminin yapılması (solda) - 2002 yılı; Iğdır, Aralık; plantasyon öncesi rüzgâr kırıcı çit
Geçmiş deneyimlerden faydalanılarak geliştirilen ve riskli sahalarda arazi perdelerin oluşturulması (sağda)
hazırlığı ve bitki ekimi/dikimi esnasında başarıyı artıran bazı temel hususlar (Konya Toprak Su ve Çölleşme ile Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Iğdır
(sahanın koruma altına alınması, malçlama, su hasadı teknikleri, toprak muhafaza Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü arşivi)
yapıları, ekim dikim zamanı, sulama, bakım, uygun ve kaplı fidan tercihi vd.) bu • Mümkün olan yerlerde toprak nem ve su kaybını önleyici malçlamanın
tür sahalar için anahtar çözümler arasında yer almaktadır (Acar ve Dursun, 2010). yapılması (organik madde vb.)
ÇEMGM, paydaşlarla birlikte saha plantasyon faaliyetlerinde özenle • Toprak diri örtüsünün ekosistem açısından yapısal risk değerlendirmesi
uygulamaya çalıştığı bazı önemli hususları şu şekilde sıralamaktadır: yapılarak, mümkün olan sahalarda toprak işlemesinin yapılması
• Sahanın tel ihata ile koruma altına alınması • Dikim ve ekim zamanının iyi ayarlanması (Yeterli yağışların düştüğü geç
İnsan kaynaklı etkilerden kaynaklı (otlatma baskısı vd.) altındaki meraların sonbahar veya erken ilkbahar döneminde fidan dikimleri yapılmaktadır)
imkanlar dahilinde ilk yıllarda koruma altına alınmasının faydası; Karaman, • Su hasadı tekniklerinin uygulanması (toprak işleme, teraslama, küçük akış
Ayrancı’da ortaya konmuştur. Buradaki mera alanı faaliyetinde, alan dikenli tel havzaları/negarim, yarı dairesel seddeler (ay teras), kontur sırtlar, küçük su
çit ihata ile koruma altına alınmıştır. Yem değeri olan otsu ve yarıçalı bitkilere ait birikinti çukurları gibi yapılar kurak yerlerde yağış sularının yüzeysel akışla
komposizyonuna sahip koruma altındaki alanda bitki yüzey kaplama oranının kaybolmasını önleyerek suyun alanda tutulmasını sağlamakta ve infiltrasyonla
ortalaması % 62.5 olarak ölçülmüştür. Proje alanının bitişiğinde ki kontrolsüz birlikte toprak altında depolanmasını sağlamaktadır) (Şekil 16-17)
merada ise bitki ile kaplı alan tipik zayıf meralarda olduğu gibi ortalama % 25
civarında olduğu tespit edilmiştir (Acar, 2023). Yağmur sularını %15-90 oranında hasadını sağlayabilen negarim mikro
havzalar, alçak toprak seddeler tarafından çevrilmiş kare şeklindeki küçük
• Rüzgâr erozyonu problemi altındaki sahalarda, hakim rüzgâr yönüne dik ölçekli yapılardır. Eğimin yağmur suyu toplama yerine (eğimin düşük olduğu
olarak rüzgâr perdelerinin, plantasyondan önce tesis edilmesi (nem ve kısımdaki ‘V’ şeklinin uç tarafı) bitkilerin dikimi gerçekleştirilmektedir. Yağışın
verimli üst toprak kaybı, bitki gelişimini engelleme gibi rüzgârın zararlı çok daha az olduğu sahalarda tercih edilen ve farklı eğimlerde uygulanabilen
etkilerinin kırılması amaçlanmaktadır) (Şekil 15) negarim; en fazla %5 eğimlere kadar kullanılması uygun görülmektedir.

Ay teraslar taş malzemelerle desteklenmeleri halinde %50 eğime kadar
kullanılabilmektedir (Örs, 2011).

225
Özel Sayı / 2024