Page 16 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Özel Sayı

YAŞAMIN KAYNAĞI NEFES: HAVA KALİTESİ

YÖNETİMİNDE DİJİTALLEŞME

İrde ÇETİNTÜRK GÜRTEPE - Fatih TURAN - Fatma VARANK

ÖZ
Yaşamın temel kaynağı nefesin kalitesi sağlığımız için çok önemlidir. Bu nedenle
hava kalitesi yönetimi en temel çevre politikalarının arasında yer almaktadır. Sınır
tanımayan, taşınan ve dinamik yapısı nedeniyle hava kalitesi yönetiminde küresel
işbirliklerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemiz, bu itibarla geliştirilen BM Uzun Menzilli
Sınıraşan Hava Kirliliği (LRTAP) Sözleşmesi ilk imzacı ülkeleri arasında yer almıştır.
Ulusal düzeyde hava, Çevre Kanununa dayanılarak mevzuat düzenlenen ilk çevre
teması olmuştur. Hava kalitesinin iyileştirilmesi bağlamında geliştirilen mevzuatın
yanı sıra, “Bilmediğinizi yönetemezsiniz” yaklaşımı ile şeffaf ve ortak bir veri tabanı
olarak Hava Emisyon Yönetim portalı geliştirilmiş, tüm hava kirleticilerinin zamansal
ve mekânsal dağılımları ile hava kalitesi modellerinin Çevre, Şehircilik ve İklim
Değişikliği Bakanlığı sunucularında çalışarak kilometre çözünürlüğünde hava kalitesi
haritaları üretilmektedir. Oluşturulan senaryolar ile hava kalitesini iyileştirmede en
etkin olanlar belirlenerek politika haline gelmektedir.
Diğer yandan kısa ömürlü hava kirleticilerinin şehirlerde yüksek çözünürlüklü
kaynaklarının tespiti ve yönetimi, kirlilikle mücadeleyi daha etkin kılmaktadır.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca geliştirilen NEFES (New Emission
Forecast&Evaluation System) yazılımı ile şehirlerin dijital ikizleri üzerinde metre
hassasiyetinde hava kalitesi değerleri ve kirletici kaynakları tespit edebilmektedir.
81 ilimizin merkez ve tüm ilçeleri için tamamlanan çalışmalar ile emisyon azaltım
politikaları belirlenmekte ve yol haritaları hazırlanmaktadır.
Hava kalitesinin yüksek çözünürlüklü tespit edilebilmesine yönelik geliştirilen bu
uygulamalar ile ölçüm verilerinin olmadığı yerler hakkında bilgi sahibi olunmakta,
senaryo çalışmaları ile kirliliğin kaynağı ve alınması gereken önlemler belirlenmektedir.
Bu makalede, hava kalitesi, sınır ötesi hava kirliliği ve uluslararası yükümlülükler,
hava kirliliğinin kontrolüne yönelik hazırlanan ulusal mevzuat hakkında genel bilgiler
verilmekte, hava kalitesi modelleme uygulamaları ile NEFES yazılımı tanıtılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Hava Kalitesi, Hava Kalitesi Modeli, Zamansal ve Mekansal
Emisyon Dağılımı, Sınır Ötesi Hava Kirliliği

15
Özel Sayı / 2024