Page 320 - Çevre Şehir ve İklim Dergisi - Sayı 4

Kentsel Isı Adası Etkisinin Sistematik Bir İncelemesi:
Kentsel Form, Peyzaj Ve Planlama Stratejileri

kentsel ısı adası (KIA) oluşumuna neden olmaktadır (Yao vd., 2017; Dai vd.,
2018). Kentsel ısı adası yoğunluğunu (Schwarz vd., 2011; Peng vd., 2012; Zhao
vd., 2014) ve olası nedenlerini araştıran çok sayıda araştırma bulunmaktadır.
Bu araştırmalarda ise ulaşılan en önemli sonuç, kentsel ısı adası oluşumunun
insan kaynaklı faaliyetlerinin çevresel bir etkisi olarak tespit edilmesidir (Stone
vd., 2013; Zhou vd., 2014; Wang vd., 2015; Peng vd., 2016; Li vd., 2017; Canan,
2017; Dai vd., 2018; Çilek Ünal, 2022). Kentsel alanlarda aşırı sıcaklık sorununun
nasıl azaltılabileceği en temel araştırma konuları arasındadır (Fischer ve Schar
2010; Çobanyılmaz ve Yüksel, 2013; Stone vd., 2013; Georgescu vd., 2014;
Gunawardena vd., 2017; Ramamurthy ve Bou-Zeid, 2017; Sun vd., 2019).
İklim değişikliğinin öne çıkan önemli bir sonucu, sıcaklıklarda sürekli
artışların olmasıdır. Kentsel planlama alanında, yerel ölçekte iklim değişikliği
ile mücadele sürecinde kentlerin daha dayanıklı, daha uyumlu ve en az zararla
bu süreci atlatabilmeleri için doğa ve tasarım temelli çözümler geliştirilmesi
önemli bir gerekliliktir. Artan sıcaklıkların kentsel ısı adası oluşumunu artırması
nedeniyle, gelecekte insanları daha sert ve yıkıcı bir şekilde etkileyeceği tahmin
edilmektedir. Bu bağlamda, kentsel alanların iklim değişikliğinin olumsuz
etkilerine karşı daha dayanıklı olabilmelerinin, kentsel sürdürülebilirliğin
sağlanması için kentsel ısı adası etkilerinin azaltılması gerekmektedir (IPCC,
2022). Günümüzde iklim değişikliği ile mücadele sürecinde, kentsel ısı adası
üzerinde durulması gereken temel araştırma konuları arasında bulunmaktadır.
Küresel sıcaklığı ve enerji tüketimini önemli ölçüde artırarak küresel ısınmayı
hızlandırmasından dolayı kentsel ısı adası etkisini önleme ve hafifletme
stratejilerinin geliştirilmesi önemli bir gerekliliktir. Bu bağlamda çalışmada,
iklim değişikliği sürecinde kentlerin daha uyumlu olabilecekleri planlama
politikalarını yönlendirebilecek bir analiz sunmak amacıyla, kentsel ısı adası
etkisi, kentsel ısı adası ile kentsel form ve peyzaj ilişkisi üzerinde durularak,
yeşil altyapı, mimari tasarım ve albedo parametreleri doğrultusunda planlama
stratejilerinin sistematik bir incelemesi sunulmaktadır.

Kentsel Isı Adası Etkisi

Kentsel ısı adası kavramı, yerel antropojenik iklim değişikliğinin en önemli
formlarından biri olarak değerlendirilmektedir. Kavram, “kentsel alanlardaki
sıcaklıkların kırsal alanlara göre daha yüksek olması” olarak tanımlanmaktadır
(Howard, 1883; Oke, 1982; Arnfield, 2003; Streutker, 2003; Yüksel ve Yılmaz,
2008; Çobanyılmaz ve Yüksel, 2013; Santamouris, 2013). Aynı zamanda, kırsal
alanlara oranla kentsel alanlarda pozitif bir ısı dengesinin oluşması olarak
ifade edilmektedir (Oke, 1982; Glaeser ve Kahn, 2010; Depietri vd., 2012; Bai
vd., 2018). Kentsel ısı adası, yapılı çevreler başta olmak üzere, kentleri enerji
tüketimi, toprak, su sistemi gibi pek çok alanda etkilemektedir (Şekil 1).

Yıl 2 / Sayı 4 / Temmuz 2023 305